منابع آلودگی هوا به دو دسته طبیعی و انسانی تقسیم بندی می شوند. مهمترین منبع انسانی آلودگی هوا، سوزاندن سوخت های فسیلی است. بشر از قرن 19 با سوزاندن زغال سنگ و از قرن 20 با سوزاندن نفت شروع به آلوده نمودن هوا نمود.

تعریف ساده آلودگی هوا

بطور کلی هر ماده‌ای در هوا که برای سلامت و رفاه انسان و محیط زیست مضر باشد به عنوان آلاینده هوا تلقی می‌شود.

تعریف علمی آلودگی هوا

افزایش میزان گازهای سمی و ذرات ریز جامد و مایع در هوا در غلظت‌هایی که تهدیدکننده سلامتی هستند.

مهمترین آلاینده‌های هوای شهر تهران عبارتند از :

ذرات معلق (particulate matter)‬، این ذرات از سد دفاعی طبیعی بدن عبور می‌کنند و به طور عمقی به ریه‌ها نفوذ کرده و باعث تشدید آسم و اختلال عملکرد ریوی می‌شوند. ذرات معلق موجود در هوا اگر غلظت آنها بالاتر از یک حد باشد باعث مرگ و میر خواهد شد.
ازن، این گاز از واکنش‌های شیمیایی در جو و تحت تاثیر نور آفتاب تولید می‌شود و محرک قوی سیستم تنفسی است.
اکسیدهای نیتروژن، منواکسید کربن ، اکسیدهای گوگرد، سولفات ها و سولفیدهیدروژن از دیگر آلاینده های هوا هستند.
ترکیبات رادیواکتیو مانند رادن و برخی از آلاینده های خاص مانند هیدروکربن های آروماتیک و حلقوی(PAHs)، آزبست همچنبن امکان حضور برخی از عناصر فلزی مانند جیوه، کادمیوم، سرب، آرسنیک در هوای شهر تهران وجود دارد.

آلودگی هایی که توسط انسان ایجاد می شود

منوکسید کربن: گاز سمی منوکسید کربن ، در اثر ناقص سوختن بنزین و گازوئیل از طریق اگزوز وارد هوا می‌شود.
دی‌اکسید گوگرد: عمدتا مربوط به نفت کوره (نفت سیاه) است که در بعضی صنایع و تاسیسات حرارت مرکزی و تولید نیرو مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اکسیدهای نیتروژن
هیدروکربن‌های آلی فرار ذرات ریز معلق: بطور عمده ، از سوختن نفت کوره حاصل می‌شود.
ترکیبات سرب: بنزین خودروها اغلب دارای ماده‌ای به نام تترا اتیل سرب است که به منظور روان کردن کار سوپاپ‌ها و به‌سوزی بنزین به آن اضافه می‌شود. این ماده هنگام سوختن بنزین ، باعث پراکنده شدن ذره‌های جامد و معلق ترکیبات سرب در هوا می‌شود که هم سمی‌اند و هم به صورت رسوب‌های جامد وارد دستگاه تنفسی می‌شوند.

ازن چیست؟

ازن مولکولی است که از سه اتم اکسیژن تشکیل شده. 10 درصد ازن هواکره از نوع تروپوسفری است. یعنی نزدیک سطح زمین بوده و آلوده کننده نوع دوم محسوب می شود.
90 درصد ازن هواکره، استراتوسفری است. یعنی در فاصله 15 تا 50 کیلومتری سطح زمین قرار گرفته و پرتوهای زیانبار فرابنفش خورشید از جمله UVC را جذب می کند.
آلاینده های نوع دوم به موادی گفته می شود که بر اثر واکنش های شیمیایی به هواکره وارد می شوند.

آلاینده های طبیعی

منابع طبیعی آلودگی هوا از قبیل طوفان های گرد و غبار، آتش‌سوزی جنگل ها، آتشفشان ها، گرده گیاهان و نشت گاز طبیعی می‌باشد و آلودگی ناشی از آنها یک پدیده دائمی است که بعلت گردش فرآیندهای طبیعی مقدارش کمابیش در سطح زمین ثابت است. مقدار آلودگی طبیعی در مقایسه با آلودگی مصنوعی خیلی بیشتر و قابل توجه می‌باشد. اما در طبیعت چندین مکانیسم خودپالایی وجود دارد که سطح زمین را برای حیات موجودات مناسب و قابل تحمل می‌سازد. نقش انسان در کنترل آلودگی ناشی از منابع طبیعی خیلی کم است. اما انسان بوسیله بر هم زدن تعادل اکولوژیکی و طبیعی ناشی از آلودگی مصنوعی می‌تواند وضع را بدتر نماید و به آلودگی طبیعی بیافزاید.

منابع مفید برای مطالعه بیشتر

سایت شرکت کنترل کیفیت هوا وابسته به شهرداری تهران

مطلب فوق را در شبکه های اجتماعی زیر با دوستانتان به اشتراک بگذارید