پوست برای یک کازمتیک شناس مانند کاغذ برای یک هنرمند است. همانگونه که هنرمند برای خلق اثر هنری نیازمند دانستن جنس کاغذ و ساختار آن می باشد، کازمتیک شناس نیز نیازمند داشتن اطلاعات کافی و دقیق در خصوص پوست است.
مساحت پوست در یک فرد بالغ بیش از 2 متر مربع می باشد.
پوست پس از عضلات اسکلتی، سنگین ترین عضو بدن می باشد.
دو نوع پوست در انسان وجود دارد: پوست فاقد مو و پوست مودار. نوع اول در کف دست ها و پاها یافت می شود و فاقد فولیکول می باشد. نوع دوم که دارای فولیکول مو می باشد، در پوست سر و صورت فراوان است. پوست کف دست و کف پا از نوع بدون مو می باشد.
 پوشش اسیدی پوست، لایه ای شامل اسیدهای آلی، فلور میکروبی، بافرهای شیمیایی، عوامل سم زدا و عوامل ضد باکتری میباشد که از پوست در برابر عوامل شیمیایی و میکروبی محافظت می کند.
 وظایف پوست را می توان به دو دسته حفاظتی و ارتباطی تقسیم بندی کرد. حفاظت میکروبی، حفاظت شیمیایی، حفاظت از اشعه های مضر، حفاظت حرارتی و حفاظت الکتریکی جزء دسته اول است. ادراک و احساس محرک های خارجی مثل احساس فشار، دما و درد جزء نوع دوم وظایف پوست به شمار می آیند.
 اصلی ترین لایه اپیدرم لایه شاخی نام دارد که مانع و محافظ در برابر عوامل خارجی می باشد و وظیفه اپیدرم، حفظ حالت طبیعی و مطلوب لایه شاخی می باشد.

کورنئوسایت چیست؟

لایه شاخی از سلول های مرده و مقام به آب به نام کورنئوسایت ها تشکیل شده است که توسط ترکیبات چربی به یکدیگر متصل شده اند. لایه شاخی یک بافت متراکم و با دانسیته بالا دارد. به همین علت گاهی به لایه شاخی لایه فشرده نیز گفته می شود.

اپیدرم زنده چیست؟

اپیدرم زنده به سلول های اپیدرم قرار گرفته در زیر لایه شاخی اطلاق می گردد که خود از لایه های زایا، خاردار، دانه دار و روشن تشکیل شده است.
به سلول های لایه های زیرین اپیدرم زنده، اصطلاحا کراتینوسایت گفته می شود. کراتینوسایت ها یا کراتینوسیت ها از تقسیم میتوز سلول های لایه بازال تشکیل شده است. در اثر تقسیم سلول های لایه زایا، سلول های دختر ایجاد شده و به سمت سطح پوست رانده می شود.


فاکتور مرطوب کننده طبیعی چیست؟

در حرکت سلول ها از لایه زایا به سمت سطح سلول و لایه شاخی، اجزاء سلولی به تدریج تخریب می شوند. باقی مانده های تخریب اجزاء سلولی، مجموعه ای از اسیدهای آمینه با خاصیت جاذب الرطوبه می باشد که به آن ها فاکتور مرطوب کننده طبیعی یا NMF گفته می شود. فاکتور مرطوب کننده طبیعی، یک منبع ذخیره آب برای لایه شاخی عل می کند و عمدتا از ترکیباتی مثل پیرولیدون کربوکسیلیک اسید، اوره و اسید لاکتیک تشکیل شده است.


پیرولیدون کربوکسیلیک اسید

پیرولیدون کربوکسیلیک اسید یا PCA در ترکیبات مرطوب کننده استفاده شده و مرطوب کنندگی به مراتب بالاتری نسبت به فرآورده های مرطوب کننده فاقد آن ایجاد می کند.


اوره

اوره یکی از اجزاء عمده فاکتور مرطوب کننده پوست را تشکیل می دهد. اوره در غلظت های پایین تر، مرطوب کننده قوی و در غلظت های بالاتر، خاصیت لایه بردار دارد. اوره در غلظت های مشابه، اثر مرطوب کنندگی بهتر و تحریک کنندگی کمتری در مقایسه با گلیسرول دارد.
اوره در ترکیب با اسید لاکتیک برای درمان ایکتیوزیس استفاده می شود.


اسید لاکتیک

اسید لاکتیک جزء مهم دیگر NMF می باشد. اسید لاکتیک، اسید آلفا هیدروکسی به شمار می آید و علاوه بر مرطوب کنندگی، سبب افزایش سرعت تجدید سلول های پوست و به تعویق انداختن پیری پوست می گردد.
اسید لاکتیک سبب افزایش تولید سرامیدها توسط کورنئوسیت ها می گردد. اسیدلاکتیک دارای دو ایزومر نوری D و L می باشد که ایزومر L آن مرطوب کنندگی قوی تری دارد.


نوسازی سلولی

سیستم کنترل کننده رشد و تجدید اپیدرم بسیار پیچیده است و ترکیبات زیادی مثل فاکتور رشد اپیدرم، نوکلئوتیدهای حلقوی، پروستاگلاندین ها، کلسیم و مواد مهارکننده تقسیم سلولی در آن نقش دارند.

لایه میانی پوست

درم چارچوب نگهدارنده و بستر حمایت کننده اپیدرم می باشد. درم همچنین با داشتن مویرگ های خونی، اپیدرم را تغذیه می کند. درم یا بخش میانی پوست، متشکل از یک بافت پیوندی می باشد که این بافت پیوندی، شامل یک شبکه متراکم از فیبرهای پروتئنی مثل کلاژن و الاستین است که توسط یک ژل ویسکوالاستیک به نام ماده زمینه ای احاطه شده است.
ساخت، نگهداری و آرایش بافت پیوندی درم، توسط سلول های فیبروبلاست انجام می گیرد.
قسمت عمده درم یعنی حدود 75 درصد آن را کلاژن تشکیل می دهد. الاستین، رتیکولین و ماده زمینه ای از دیگر اجزاء تشکیل دهنده درم می باشند. الاستین 4 درصد، رتیکولین 4 درصد و ماده زمینه ای 20 درصد وزن اپیدرم را تشکیل می دهد.
کلاژن 75 درصد وزن خشک درم و 30 درصد وزن مرطوب درم را تشکیل می دهد.
ماده زمینه ای، کمپلکسی از مولکول های پروتئینی به نام پروتئوگلایکن ها هستند که حاوی نمک، آب و گلوکزآمینوگلایکن ها می باشند. شناخته شده ترین گلوکزآمینوگلایکن، اسید هیالورونیک و کندروتین سولفات است.
درم از سلول های مختلفی تشکیل شده است و علاوه بر فیبروبلاست ها حاوی سلول های دیگری از جمله ماست سل ها نیز می باشد. ماست سل ها در نزدیک عروق خونی کوچک پوست قرار دارند و در ساخت و ترشح هپارینو هیستامین و پروستاگلاندین فعال است.
سلول های لانگرهانس در حفظ و بقای سیستم ایمنی پوست، نقش حیاتی دارند.

غدد عرق

غدد عرق که فقط در پستانداران وجود دارد به دو نوع آکرین و آپوکرین تقسیم بندی می شوند. آپوکرین غدد عرق زیربغل است که در نواحی دیگری مثل نواحی تناسلی یافت می شود. آپوکرین ها، ترشحات خود را به مجرای فولیکول ترشح می کنند و از آن طریق به سطح پوست می رسانند. ترشحات غدد آپوکرین، غلیظ، استریل و در ابتدا بی بو است ولی بلافاصله پس از رسیدن به سطح پوست، توسط باکتری ها، عمدتا دیفتروئیدها تجزیه شده و در اثر این تجزیه میکروبی، ایجاد بوی نامطبوع خصوصاً در ناحیه زیر بغل می کند.
ترشحات غدد آکرین بر خلاف آپوکرین دارای ویسکوزیته پایین است و عمدتا حاوی آب و نمک می باشد. اکرین ها مستقیماً به پوست راه دارند.
بعضی از مواد می توانند نفوذپذیری پوست را افزایش دهند. آب، گلیسرول، اتانول، فنول اوره، املاح آلومینیوم و اسیدهای چرب از جمله موادی هستند که می توانند تراوایی پوست را افزایش دهند. کف دست ها و پاها ضخیم ترین لایه شاخی را دارند اما بر خلاف انتظار، نفوذپذیری و تراوایی بالاتری در برابر آب دارند.


درماتیت چیست؟

التهاب پوست، اصطلاحاً درماتیت نامیده شده و شامل کلیه تغییراتیست که در بافت های زنده آسیب دیده ایجاد می گردند. علائم درماتیت عبارتند از:
1 – قرمزی یا اریتما
2 – تورم یا ادما
3 – وسیع شدن قرمزی و تورم (Flare)
مراقبت از پوست شامل سه مرحله کلی پاک کردن (Cleansing)، تقویت (Toning) و مرطوب کردن (Noisturizing) است.

تقسیم بندی انواع پوست

پوست انسان معمولاً در 4 گروه طبقه بندی می شود که اساس این طبقه بندی بر مبنای قدرت غدد سبابه در ترشح و تولید چربی یا سبوم می باشد.

اتلاف نامحسوس آب از پوست

پوست دائماً در حال از دست دادن آب به صورت بخار به محیط اطراف می باشد که به این پدیده، تبخیر نامحسوس آب از اپیدرم یا اتلاف رطوبت ترانس اپیدرمال TEWL گفته می شود.
اگرچه آب برای حفظ انعطاف پذیری لایه شاخی بسیار مهم است اما تماس مکرر پوست با آب می تواند سبب خشکی پوست شود. مکانیسم احتمالی این پدیده آن است که لایه شاخی در تماس طولانی مدت با آب منبسط می شود و انبساط لایه شاخی، سبب ایجاد شکاف در لایه شاخی و آسیب دیدن این لایه می شود. مکانیسم دوم احتمالی آن است که فاکتورهای مرطوب کننده طبیعی مثل پیرولیدون کربوکسیلیک اسید در اثر تماس طولانی مدت با آب از روی پوست شسته می شوند.
از میان سورفکتانت ها، سورفکتانت های آمفوتری ملایم تر از بقیه انواع است به همین دلیل در شامپوهای بچه مورد استفاده قرار می گیرد (شکری صفحه 20).


غدد سبابه

غدد سبابه از غدد هالوکرین بوده و ترشحات خود را از طریق مجاری فولیکول مو به بیرون ترشح می کنند. غدد سباسه در تمام قسمت های پوست بدن به جز کف دست ها و کف پاها یافت می شود.
سبوم عمدتاً از تری گلیسریدها، اسیدهای چرب آزاد، موم استرها، اسکوالن ها و مقادیر کمی کلسترول و استرهای آن تشکیل شده است.
گفته می شود که سبوم موجب نرمی لایه شاخی می گردد اما این نظریه زیاد مورد پذیرش نیست. زیرا کودکان دارای پوست نرم هستند در حالی که غدد سباسه در آن ها هنوز تکامل نیافته. همچنین آزمایشات in-vitro نیز ثابت کرده اند که برداشتن ملایم چربی های سطح پوست، کاهش قابل ملاحظه ای در خواص لایه شاخی و اثر محافظتی آن به جا نمی گذارد (شکری صفحه 22).


آکنه

آکنه ولگاریس یا لکه های جوانی که در اصطلاح عامیانه به آن جوش های غرور می گویند، در اثر فعالیت بیش از حد غدد سبابه ایجاد می شود.
آکنه می تواند به صورت سرسیاه با کومدون های باز و سرسفید با سرسفید با کومدون های بسته بروز کند. در فرآیند بروز آکنه، میکروارگانیسم هایی مثل باکتری پروپیونی آکنه، استافیلو کوکوس آلگوس و کورینه باکتریوم آکنه نقش دارند که این باکتری ها با تولید آنزیم لیپاز، تری گلیسرید موجود در سبوم را به اسیدهای چرب و گلیسرول هیدرولیز می کند.
برخی از مواد می توانند سبب تشدید یا ایجاد آکنه شوند. به این مواد کومدوژنیک می کنند. اصطلاح کومدوژنیک بعدها با اصطلاح دقیق تر آکنه ژنیک جایگزین گردید. ایزوپروپیل میریستات، ایزوپروپیل پالمیتات، اولئیک اسید، روغن نارگیل، لانولین، کره کاکائو برخی از مواد پرمصرف با خاصیت تولید آکنه یا آکنه ژنیک یا به اصطلاح قدیمی آن، کومدوژنیک می باشند.


تونر چیست؟

تونر که به تقویت کننده یا شاداب کننده نیز ترجمه شده است، برای پاک کردن مقادیر بسیار کم باقیمانده از آلودگی های سطح پوست و همچنین باقیمانده احتمالی صابون ها از روی پوست به کار برده می شود. به عبارت یگر، تونرها صابون و چرک باقیمانده را می زدایند. استفاده از تونرها، دومین مرحله از رژیم مراقبت از پوست می باشد. یک رژیم مراقبت از پوست از سه مرحله پاک کردن، تونینگ و مرطوب کردن، تغذیه و محافظت تشکیل شده است.

چربی های مکمل در صابون سازی

افزودن چربی های مکمل یا superfatting agent به صابون به منظور افزایش سازگاری آن با پوست استفاده می شود.
صابون ها به تدریج جای خود را به فرآورده های شوینده سنتتیک (synthetic detergents or syndets) می دهند.
بر خلاف صابون ها، سیندت ها را می توان در pH نزدیک به pH پوست فرموله کرد. در فرمولاسیون پایه سیندت، ترکیباتی مثل سولفات الکل های چرب (سدیم لوریل اتر سولفات) و سولفوسکسینات به عنوان سورفکتانت، الکل های چرب به عنوان چربی های مکمل، استئاریل مونو یا دی گلیسیرید به عنوان پلاستیسایزر، انواع نشاسته به عنوان حجم دهنده، تیتانیوم دی اکساید به عنوان سفیدکننده و آب دیونیزه وجود دارد.
ژل های شستشوی بدن، صابون های مایع، کف های دوش، شامپوهای مو و بدن و پاک کننده های صورت، همگی از موادی هستند که در فرمولاسیون آن ها، پایه سیندت وجود دارد. در فرمولاسیون این مواد، لسیتین سویا به عنوان نرم کننده استفاده می شود.

آمالگاماتور

دستگاه اختلاط صابون های آرایشی، آمالگاماتور نام دارد.


سیندت ها

مواد صدفی کننده مثل مشتقات اتیلن گلیکول استئارات، مواد مات کننده مثل تیتانیوم دی اکساید در فرمولاسیون محصولات شوینده بر پایه سیندت استفاده می شوند. سورفکتانت های آنیونی ملایم عبارتند از فتی اسید کربوکسیلات ها، سارکوزینات ها، ایزوتیونات ها، تارات ها، سولفوسوکسینات ها و مونو الکیل فسفات ها.
برای افزایش ویسکوزیته شوینده های سیندت، علاوه بر نمک می توان از صمغ های کاتیونی گوار و مشتقات آن ها، مشتقات سلولز، پلی اتیلن گلایکول استرها، صمغ زانتان و رزین های پلی اکلیلیک با نام تجاری کاربوپول استفاده نمود. از مشتقات سیلیکون می توان برای ایجاد احساس نرمی بدون ایجاد چسبندگی در فرآورده استفاده نمود. دایمتیکون کوپلیئول یکی از مشتقات پرمصرف سیلیکون در ژل های سیندت می باشد.
از آنزیم های پروتئولیتیک مثل پاپائین می توان در فرمولاسیون پاک کننده های سیندت استفاده نمود. این مواد دارای اثر کراتولیتیک بوده و پاک کنندگی فرآورده را افزایش می دهند.
دایمتیکون کوپلیئول، علاوه بر ایجاد حس خوشایند روی پوست، خاصیت پایدارکنندگی کف نیز دارد.
پلی سوربات 20 و روغن کرچک پلی اتیل گلایکول 40 به عنوان افزاینده محلولیت یا سولوبلایزر در فرمولاسیون پاک کننده ها استفاده می شود.
پلی اتیلن گلایکول 150 دی استئارات به عنوان افزاینده ویسکوزیته استفاده می شود.
در پاک کننده های مناسب پوست های چرب، از فرآورده های قابض برای کاهش ترشح سبوم استفاده می شود. الکل و عصاره نارون کوهی، جزء مواد قابض به شمار می آیند. استفاده از مواد کراتولیتیک یا لایه بردار در پاک کننده های پوست چرب مفید است اما لایه بردارهای حاوی مواد ساینده یا اسکراب برای این پوست ها توصیه نمی شود. چون ممکن است باعث پاره شدن کومدون ها و بدتر شدن وضعیت پوست شود.


کلد کرم ها

امولسیون های پاک کننده مثل کرم های پاک کننده، لوسیون ها و شیرپاک کن ها، برای پاک کردن مواد آرایشی لیپوفیل، حاوی روغن می باشند. این فرآورده ها پس از مصرف یک لایه چربی روی پوست بهه جام می گذارند. بنابراین پاک کننده های امولسیونی مناسب پوست های خشک است و برای پوست های چرب توصیه نمی شوند.
در فرمولاسیون کلدکرم، فاز چربی بیش از فاز آبی بوده و فاز پیوسته امولسیون را تشکیل می دهد – شکری صفحه 34.
کلدکرم ها پس از مصرف، به علت تبخیر آرام آب، ایجاد احساس خنکی روی پوست می کند به همین جهت این کرم ها کلدکرم نامیده شده اند – شکری صفحه 34.
در فرمولاسیون کرم های پاک کننده، از ژل پترولیوم یا پترولاتوم ژلی برای افزایش قوام فرآورده استفاده می گردد و از ایزوپروپیل میریستات برای بهبود خواص تیکسوتروپی و پخش شوندگی فرآورده روی پوست استفاده می گردد.
 

تونرهای پوست

تونرهای پوست با نام هایی مثل تونیک ها، شاداب کننده ها و قابض های پوست نیز در بازار عرضه می شوند. این فرآورده ها با یک پد پارچه ای روی پوست مالیده می شود تا اندک آلودگی به جا مانده روی پوست بعد از مصرف پاک کننده ها و همچننین باقیمانده صابون یا پاک کننده امولسیونی را از روی پوست پاک کنند. سلول های مرده را از سطح پوست پوست پاک می کنند. موجب احساس تمیزی، تازگی و نیروی تازه در پوست می شوند. تونرها قبل از مرطوب کننده ها و مواد آرایشی استفاده می شوند. ماده موثره تونرها، ماده قابض آن می باشد. ماده قابض می تواند در پوست ایجاد سفتی کند. قطر منافذ پوست را کاهش موقتی داده، چربی و عرق پوست را به صورت موقتی کاهش دهند.


قابض ها

انواع قابض به شرح زیر می باشد:
1 – الکل های کوتاه زنجیر مثل اتانول و ایزوپروپانول
2 – اسیدهای آلی با وزن مولکولی پایین مثل اسید لاکتیک و اسید سیتریک
3 – آلومینیوم لاکتات و آلومینوم سولفات که املاح فلزی اسیدهای آلی می باشند.
4 – عصاره های گیاهی حاوی تانن مثل عصاره نارون کوهی
ترکیب پایه ای و اصلی یک فرآورده تونیک عبارت است از ماده قابض، آب، مرطوب کننده، محافظت کننده ضد میکروبی و اتانول. اتانول در غلظت 5 تا 25 درصد به عنوان ماده قابض، خنک کننده و ضدعفونی کننده در این فرآورده ها مصرف می شود. اتانول علاوه بر خاصیت قابض، اثر ضدمیکروبی و ضدعفونی نیز دارد و در اثر تبخیر از سطح پوست، ایجاد احساس خنکی خوشایندی روی پوست می کند. اگرچه الکل می تواند موجب خشکی پوست شود، بنابراین در تونرها و شاداب کننده های پوست های خشک و معمولی، محتوای الکل باید بسیار پایین باشد و یا وجود نداشته باشد. امروزه تونرهای بدون الکل برای پوست های خشک ترجیح داده می شود.
برای ایجاد احساس خنکی مشابه با اتانول، می توان از منتول در فرآورده های آرایشی مثل تونرها و شاداب کننده های پوست های خشک و معمولی استفاده نمود.



مطلب فوق را در شبکه های اجتماعی زیر با دوستانتان به اشتراک بگذارید