آشنایی با شوره سر

شوره چيست

شوره در واقع شكل خفيف بیماری درماتيت سبورئيک است.
نکته: درماتیت سبورئیک همان شوره چرب است که در نوزادان به کلاهک گهواره ای یا cradle cap معروف است.
تعريف ساده شوره: پوسته هاي ريزي كه به رنگ سفيد روي شانه ها و لابلاي موها مشاهده مي كنيم.
شوره در اثر تکثیر بیش از حد سلول های اپیدرم و پوسته پوسته شدن بیش از حد طبیعی پوست سر بوجود می آید.
باید دقت داشت که نباید این عارضه را با پوسته پوسته شدن طبیعی سطح پوست سر اشتباه نمود. در حالت شدیدتر، یا درماتیت سبورئیک، این پوسته پوسته شدن شدیدتر و همراه با التهاب است و شوره زدن علاوه بر پوست سر، در نواحی صورت، گردن و حتی بخش های بالایی تنه را نیز اتفاق می افتد.
سلولهای لایه شاخی که در طی فرایند کراتینیزه شدن تولید می شوند هسته سلولی ندارند. اما گاهی سلولهای لایه شاخی به صورت ناقص تشکیل می شوند و هسته سلولی در آنها باقی می ماند. علت آن تکثیر و تقسیم بیش از حد سلوهای اپیدرم یا کراتینیزه شدن سریع است که در اثر عواملی مثل التهاب به وجود می آید. به این پدیده پاراکراتوسیس گفته می شود. حتی در لایه شاخی پوست های سالم سر و صورت هم گاهی تعدادی سلول هسته دار دیده می شود. هر چه پوست صورت زبر تر باشید احتمال اینکه این سلولهای هسته دار در لایه شاخی وجود داشته باشد بیشتر است. در پوست سر هر چه سلولهای هسته دار در لایه شاخی بیشتر باشد شوره بیشتر اتفاق می افتد.

در واقع وقتي تكثير و تقسيم سلول هاي اپيدرم بيش از حد انجام مي شود و سرعت آن از حد طبيعي خارج مي شود سلول ها به جاي اينكه و در عرض 28 روز از بنيادي ترين لايه اپیدرم يعني لايه بازال به سطح پوست بيايند و به صورت منفرد ريزش كنند بعد از 7 الي 8 روز به سطح پوست می آیند. فرایند کراتینیزه شدن در آنها کامل نشده و به همین دلیل هسته های سلولی باقی مانده است. به این ترتیب سلولها به جاي اينكه به صورت منفرد و غيرقابل ديدن ريزش كند به صورت لخته اي و قابل ديدن ريزش مي كند. سلول هاي مرده سطح پوست به صورت بهم چسبيده كه به آن شوره يا فليك مي گويند از روي سر جدا مي شود.
شوره سر در دوره نوجواني بسيار رايج است. در سن بلوغ هم در دخترها و هم در پسرها شوره سر زياد ديده مي شود. خيلي ها معتقد هستند كه شوره خشك به درمان خاصي نياز ندارد و مسئله مهمي نيست اما اگر شدت اين شوره ها خيلي زياد شود به طوري كه مرتب سر شانه ها دانه هاي سفيد رنگ جمع شود، در آن صورت بايد درمان شود.

علت هاي شوره زدن پوست سر

علت شوره سر مي تواند هورموني يا ژنتيكي باشد و همچنين مي تواند رشد بيش از حد قارچ ها باشد.

سؤال : هورمون و ژنتيك چگونه مي تواند روي تشكيل شوره اثر بگذارد؟

روي پوست سر غددي به نام سبابه وجود دارد. غده سبابه در اثر فعاليت هورمون ها، فعاليتش افزايش مي يابد. در زمان نوجواني كه مقدار هورمون هاي اندرژون زياد مي شود غدد سبابه چربي بيشتري ترشح مي كند و اين چربي ها باعث مي شود محيط براي رشد قارچ ها مساعد شود. روي پوست سر، قارچ هاي مختلفي وجود دارد. قارچ نوعي ميكروارگانيزم است. در واقع اين قارچ ها روي پوست سر ما به صورت آزادانه وجود دارد و آزاري براي پوست ندارد. اتفاقاً از پوست سر محافظت مي كند و از چربي هاي پوست سر به عنوان غذا استفاده مي كند. در واقع به نوعي دوستي مسالمت آمیزی بين اين ميكروارگانيزم ها و پوست سر برقرار است. ميكروارگانيزم ها مي گويند كه من از تو كه پوست سر هستي در برابر ميكروب هاي بيماري زا محافظت مي كنم در عوض تو به من جا و غذا بده.
اما در شرايط خاصي اين تعادل بهم مي خورد. اين زندگي مسالمت آميز بهم مي خورد. مثلاً وقتي در اثر عوامل هورمونی، ترشح چربي بيش از حد مي شود همين قارچ هاي مفيد به ميزان زياد رشد مي كند. چربي هاي پوست سر را مصرف مي كنند و رشد بیش از حد می کنند و از تعادل خارج می شوند. اسيدهاي چرب مثل اولئيك اسيد ترشح مي كنند. اين اسيد اولئيك روي پوست سر ايجاد تحريك و خارش مي كند. اين عوامل باعث مي شوند كه نوسازي سلول هاي پوست دچار اختلال شود.
در مبحث آناتومي پوست اشاره شد كه لايه اپيدرم بعد از 28 روز، نوسازي مي شود اما در اثر بهم خوردن اين تعادل، اين 28 روز به 7 تا 10 روز تقليل مي يابد و اين سلول ها به جاي اينكه به صورت منفرد و غيرمحسوس از روي سطح پوست جدا شوند، به صورت لخته لخته به يكديگر چسبيده و چيزي كه ما مي بينيم دانه هاي سفيد رنگي است كه به آنها شوره مي گوييم.

شوره را می توان به دو نوع خشک و چرب تقسیم بندی کرد. در شوره خشک ، کراتینیزه شده بیش از حد اتفاق می افتد و لایه های کراتین به شکل غیر طبیعی کنده می شوند و ریزش می کند. درشوره چرب، لیپیدهای پوست به صورت غیر طبیعی تولید می شوند. در شوره های شدید، لیپیدها توسط میکروارگانیزم های پوست سر تجزیه می شوند و محصولات ناشی از تجزیه لیپیدها موجب خارش پوست سر و التهاب می شود و حتی می تواند ایجاد نوعی بیماری پوستی به نام pityriasis و یا ریزش مو در اثر پیتی رایسیس مزمن شود.
شوره خشك موقعي است كه پوست خيلي چرب نيست و شوره ها اندازه هاي كوچك دارند و مسئله مهمي نيست. شوره چرب در اثر اختلالات هورموني ایجاد می شود. مثلاً در سنين نوجواني، سلول هاي پوست سر كه همان شوره ها هستند به همراه چربي هاي بيش از حد توليد شده مي آيند و كف سر مي چسبند. سر را دچار خارش مي كنند و وقتي كه با ناخن پوست سر را مي خارانيم يك لخته چرب همراه با سلول هاي مرده لاي ناخن ها گير مي كند.
شوره هاي خشك را معمولاً اهميت نمي دهند اما شوره هاي چرب حتماً بايد با شامپوهاي ضد شوره درمان شود.
نكته: به عنوان يك عامل پيشگيرانه، هر يك هفته يكبار موهاي خودتان را با يك شامپوي ضد شوره ملايم بشوييد بعد مي توانيد شامپويي كه روتينتان است را استفاده كنيد.

راه هاي درمان شوره هاي سر و تركيبات ضد شوره

تركيبات ضد شوره را مي تواند به 4 قسمت تقسيم بندي نمود.
1-    قارچ كش ها يا مواد آنتي فونگال
2-    لايه بردارها
3-    تركيباتي كه سرعت تكثير و تقسيم سلولي را كنترل مي كند.
4-    تركيباتي كه با مهار آنزيم 5 آلفا ردوكتاز از ترشح بيش از حد چربي جلوگيري مي كند
آنزيم 5 آلفا ردوكتاز را به عنوان يك مشاور زيبايي، فروشنده محصولات آرايشي بهداشتي يا هنرجوي اسكين كِر حتماً بايد بشناسید. در مبحث ریزش مو به صورت مفصل در مورد آن صحبت شده است. به خاطر داشته باشيد افرادي كه در زمينه ويزيت علمي محصولات، مشاوره و فروش كار مي كنند اين آنزيم 5 آلفا ردوكتاز را بايد بشناسند. اسم آن كمي سخت است. اين آنزيم را در دبيرستان يا دانشگاه به ما معرفي نكرده اند ولي خيلي چيز سختي نيست. اما اگر خيلي خلاصه بخواهم بگويم 5 الفا ردوكتاز آنزيمي است كه تستسترون خوب را به تستسترون بد يا دي هيدرو تستسترون تبديل مي كند. تستسترون بد عامل چرب شدن مو و ريزش مو است.

معرفي تركيبات و محصولات ضد شوره

دسته اول تركيبات ضد شوره قارچ كش ها هستند. قارچ كش ها به دو دسته تقسيم مي شوند
مواد شيميايي
عصاره گياهان
مواد شيمايي را من (احسان حسناني) به دو دسته قوي و ضعيف تقسيم بندي كرده ام. از مواد شيميايي قوي مي توان به زينك پيريتيون اشاره كرد.