درباره احسان حسنانی مهندس شیمی

مهندسی شیمی خوانده ام و در مهندسی شیمی، دانش تخصصی و بیشترین تجربه کاری من در صنایع آرایشی بهداشتی بوده است. کارشناسی را در گرایش پتروشیمی و کارشناسی ارشد را در گرایش بیوتکنولوژی ادامه دادم.
علاقه من به صنایع بهداشتی آرایشی از زمانی شروع شد که دانشجوی لیسانس بودم. مهندسی شیمی می خواندم و قصد داشتم در یکی از شاخه های رشته خودم، تخصصی کار کنم. فکرهای مختلفی در سر داشتم و به دنبال زمینه مورد علاقه ام می گشتم. از دبیرستان زبان انگلیسی ام خوب بود و زمان زیادی را در بخش مرجع کتابخانه دانشگاه می گذاشتم. به هندبوک Kirk-Othmer علاقه زیادی داشتم زیرا کاربردی بود و صنایع مختلف شیمی را توضیح داده بود.
خانم مسنی در همسایگی ما بود که آرایشگری می کرد. یک بار از مادرم خواست بروشور یکی از محصولاتی را که تازه خریده بود را ترجمه کنم. می گفت این محصول جدید است. تازه برایم آورده اند و می ترسم که استفاده کنم. بروشور را ترجمه کردم و برایش فرستادم. از همان موقع بود که به نظرم رسید ایده خوبی است! صنایع بهداشتی آرایشی را به عنوان زمینه تخصصی خودم انتخاب کردم.
شروع کردم به مطالعه در مورد محصولات آرایشی بهداشتی و تصمیم گرفتم در این زمینه تخصصی کار کنم. در بخش مطبوعات دانشگاه مان (دانشگاه صنعتی اصفهان) مجله صنایع بهداشتی آرایشی را پیدا کردم. این مجله توسط انتشارات موثقی چاپ می شد. آرشیو این مجله در بخش مطبوعات کتابخانه موجود بود.
شماره های قبلی را خواندم و خوشم آمد اولین شماره ای که خودم خریدم شماره 49 بود. بعد از آن شروع به جمع آوری مجلات کردم و هر ماه می خریدم.
در شماره 56 این مجله، که دی ماه سال 78 چاپ شده بود، مطلبی خواندم از خانم اکرم دربندی فراهانی به نام «شرکت IFF پیشگام و پایه گذار فن آوری تجزیه عطر گل زنده». در این مقاله از یک سوزن فیبری گفته شده بود که به شکل مخصوصی برای جمع آوری مولکولهای عطری شکوفه گل طراحی می شود.

این سوزن نزدیک گل قرار می گیرد و مولکولهای عطری آن را جمع آوری می کند. همچنین از دستگاه کروماتوگرافی گازی نام برده شده بود که به سازندگان عطر این امکان را می دهد که رایحه ای بسیار نزدیک به رایحه اصلی بسازند.
من آن موقع دانشجوی ترم چهار مهندسی شیمی بودم. دو کتاب از کتابخانه دانشگاه قرض گرفتم: کتاب اول «اسانس های طبیعی» نوشته مهدی میرزا، فاطمه سفیدکن و لطیفه احمدی و کتاب دوم، «بررسی نظری و تجربی سیستم CGC » نوشته محمد مهدی برازنده. هر دوی این کتاب ها توسط موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع در سال 75 چاپ شده بودند.
کل تابستان آن سال را صرف مطالعه این دو کتاب کردم و وارد دنیای اسانس شدم. تصمیم گرفته بودم به شکل ویژه اسانس گیری را دنبال کنم و در مورد آن کارهای تحقیقاتی و تجاری انجام دهم.
در شماره 62 مجله صنایع آرایشی بهداشتی مقاله ای به عنوان «رایحه درمانی» نوشته خانم مری مک دونالد نوشته شده بود. در این مقاله از مزایای اسطوخودوس گفته بود و اینکه اسانس روغنی آن در رایحه درمانی کاربرد دارد. اسانس روغنی را با روغن ها رقیق می کنند و پوست را ماساژ می دهند.

این مقاله برای من منبع الهام شد و من را به گیاه اسطوخودوس یا لاوندر علاقه مند کرد. شروع کردم به مطالعه در مورد این گیاه و تکنیک های عصاره گیری و اسانس گیری از لاوندر. قصد داشتم اسانس لاوندر را بگیرم و با آن کرم ضد خستگی پا درست کنم.


روش های اسانس گیری را با دقت از کتاب دایره المعارف شیمی Kirk-Othmer مطالعه کردم.
در تابستان سال 79، به شرکت گلتاش رفتم و با آقای دکتر فاطمی و خانم شان خانم دکتر قوامی فرد که آن موقع به ترتیب مدیر و رئیس تحقیق و توسعه گلتاش بودند، ایده خودم را مطرح کردم. گفتم می خواهم با عصاره اسطوخودوس، ژل رایحه درمانی و با اسانس روغنی آن، کرم رایحه درمانی درست کنم. به من گفتند از دانشگاه نامه بگیر بیا شرکت گلتاش برای کارآموزی.
رفتم دانشگاه و به خانم مهندس بمانیان که آن موقع مسئول ارتباط به صنعت دانشکده بودند گفتم می خوام کارآموزی کنم. اما مشکل اینجا بود که درس انتقال جرم را هنوز پاس نکرده بودم و نمی توانستم کارآموزی را به عنوان واحد درسی بگیرم. اما اصلا برای من مهم نبود. مهم این بود که کار یاد بگیرم. موافقت کردند و نامه را دادند.
وقتی به شرکت گلتاش وارد شدم نمی دانستنم از کجا شروع کنم. دوست داشتم همه چیز را یاد بگیرم. از طرفی آمده بودم کرم ساختن و ژل ساختن را یاد بگیرم، از طرفی دیدم کارآموزان هم رشته ای من در بخش صابون سازی و سولفوناسیون هم دارند چیزهای خیلی خوب و مفیدی یاد می گیرند که با مهندسی شیمی مرتبط تر است.

از مهندس مقدسین دوست داشتنی (رئیس واحد تضمین کیفیت) خواستم همه جا را به من نشان دهد. پرسید چیزی از شیمی می دانی؟ گفتم چند واحدی پاس کرده ام. خنده ای کردند و گفتند: عیبی نداره یاد می گیری.
برخلاف کارآموزهای دیگر که آمده بودند وقت را بگذرانند و واحدشان را پاس کنند من با اشتیاق، همه کار انجام می دادم و یادداشت برداری می کردم. از تست های آزمایشگاه کنترل کیفیت گرفته تا روش های تولید، در مورد همه چیز سوال می کردم.
دکتر فاطمی کتابهای زیادی را به من معرفی کردند. حتی کتاب هایی از رشته داروسازی. مثل physical pharmacy که در آن مبحثی به نام اشکال دارویی بود و در آن تئوری امولسیون ها را به خوبی گفته بود.
کتاب فراورده های آرایشی بهداشتی دکتر جواد شکری را اولین بار، دکتر فاطمی از قفسه کتابخانه آزمایشگاه در آورد، به من داد تا مطالعه کنم. از ایشان اجازه گرفتم، به خانه بردم و با علاقه این کتاب را خواندم. (نکته: این کتاب هم اکنون در فروشگاه اینترنتی سایتم به آدرس زیر قابل تهیه است):
https://shop.hosnani.com
وقتی کرم و ژلم را درست کردم نزد دکتر قریشی استاد راهنمایم رفتم و به ایشان نشان دادم و داستان را برایشان گفتم. باورشان نمی شد که دانشجوی لیسانس که تازه ترم 6 را تمام کرده این همه کار عملی کرده باشد.

به ایشان گفتم که می خواهم اسانس گیری از لاوندر را به صورت حرفه ای دنبال کنم و به عنوان پروژه کارشناسی ام رویش کار کنم. ایشان هم با خوشحالی قبول کردند و من را تشویق به این کار کردند. دوران بسیار خوبی با دکتر قریشی داشتیم. مباحث شبیه سازی کامپیوتری و حل همزمان معادلات دیفرانسیل به روش عددی را در کلاس های طراحی راکتور هتروژن و کاربرد ریاضیات در مهندسی شیمی از ایشان یاد می گرفتم و بلافاصله در پروژه ام به کار می بستم.
برای کار عملی مشکلات زیاد بود. اول اینکه جایی برای کار کردن نداشتم. در آزمایشگاه عملیات واحد، لوله کشی بخار انجام شده بود اما هیچ دانشجویی تاکنون برای پروژه کارشناسی، درخواست نکرده بود که از آنها استفاده کند. تصمیم گرفته بودم به هر نحوی که شده این کار را انجام دهم. به همین علت زیر زمین خانه پدری را تبدیل به کارگاه اسانس گیری کردم. یک دیگ زودپز را روی اجاق گاز گذاشتم. یکی از خروجی های آن را به شیلینگ وصل کردم و به عنوان مولد بخار استفاده کردم و از دیگری به عنوان سوپاپ اطمینان که فشار دیگ از حدی بیشتر نشود. البته بعدا فهمیدم که من تنها کسی نبودم که از این کارها می کردم. گزارشی از طرح های ابداعی دکتر کامکار جایمند که از سماور و زودپز به عنوان منبع بخار استفاده کردند را در سایتم درج کرده ام.




حالا وقت پرکردن سایر خانه های این پازل بود. بستر گیاه باید ساخته می شد چون هیچ چیز آماده ای برای آن وجود نداشت. باید خودم آن را می ساختم. بخش بدنه آن را در کارگاه ورق کاری دانشگاه درست کردم. با مربی کارگاه در درس کارگاه عمومی دوست شده بودم و به همین علت اجازه داد تا این قطعه را در آنجا بسازم.
برای آب بندی آن نیاز به جوش آرگون داشتم که در دانشگاه نداشتیم. این کار را در شهرک صنعتی امیرکبیر انجام دادم. پرسان پرسان سراغ گرفتم تا در نهایت جایی را پیدا کردم که این کار را می کند.
یک روز با آقای مهندس برازنده از موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع تماس گرفتم و پروژه ام را مطرح کردم. کتاب ایشان را خوانده بودم و ارتباط خوبی برقرار کرده بودم. از ایشان خواستم که روش های مختلف اسانس گیری را به من یاد دهند. آدرس دادند که بیا آزمایشگاه موسسه تا توضیح دهم. من هم که برای اولین بار به آنجا می رفتم به اشتباه از درب غربی وارد شدم. نگهبان به من گفت که باید از درب شرقی وارد شوی، اما وقتی دید بدون ماشین آمده ام و برای رفتن به درب غربی یک ساعت باید پیاده بروم تا موسسه را دور بزنم، دلش سوخت و راهم داد. من که تا آن موقع چنین جایی را ندیده بودم برایم خیلی جذاب بود. یک مسافت حدوداً دو کیلومتری را از لا به لای باغچه های رنگارنگ موسسه که با گلهای فراوان آراسته و عطرآگین شده بود راه رفتم تا به آزمایشگاه رسیدم.





مهندس برازنده سیستم های اسانس گیری را به من نشان دادند. سیستم کلونجر را که برای جداسازی اسانس از آب طراحی شده بود برای اولین بار در آنجا دیدم و بعدا با استفاده از طرح های درج شده در فارماکوپه گیاهان دارویی یکی شبیه این ساختیم.
الان اگر بخواهید کلونجر و بالون آن را تهیه کنید باید به خیابان ناصرخسرو کوچه خدابنده لو مراجعه کنید. در بین شیمیایی فروش های این راسته شیمیایی کاج از همه منصف تر است. لوازم شیشه ای تک (واقع در انتهای کوچه) هم خوب و خوش برخورد است. کلونجر هم دارد.

تا آن موقع خشک شده گیاه لاوندر را از عطاری ها می خریدم. اما می دانستم گیاهی که از عطاری خریده شود کیفیت ثابتی ندارد و پارامترهای من زیادتر و زیادتر می شود. این بار برای تهیه گیاهان تازه راهی کاشان شدم و پرسان پرسان مزرعه لاواند را در مشهد اردهال پیدا کردم.
پروژه من شبیه سازی کامپیوتری واحد اسانس گیری لاواند بود که دکتر قریشی به آن طرح لاواند می گفتند. برای این پروژه موفق شدیم از دانشگاه یک بودجه مختصر بگیریم و برای خرید دستگاه ها صرف کنیم. از معدود دانشجوهایی بودم که برای پروژه کارشناسی اینقدر وقت گذاشته بودم. هم شبیه سازی کامپیوتری و هم ساخت آزمایشگاهی انجام داده بودم. وقتی به یاد حرف استاد می افتم که می گفتند پروژه تو در حد کارشناسی ارشد و دکترا بود، به خود افتخار می کنم.
پروژه را با موفقیت انجام دادیم و در همایش گیاهان دارویی بهمن سال 80 به عنوان سخنران ارائه کردم. پایان نامه کارشناسی من پر از دانستنی های مختلف در مورد اسانس است. متاسفانه در آن زمان مرسوم بود که اطلاعات در دیسکت های فلاپی ذخیره می شد. به همین علت فایل آن را ندارم. اما بخش هایی از آن را در سایت خودم قرار دادم. بخشی از محاسباتم را می توانید در این صفحه ببینید.

ادامه دارد