نکاتي در مورد آکنه
آكنه به طور کامل درمان نمي شود. بلکه بايد كنترل شود.
آكنه يكي از شايع ترين اختلالات پوستي است و به علت همين شايع بودنش بسيار مهم است.
در آمريكا حدود 45 ميليون نفر به آكنه مبتلا هستند.
متخصصان پوست در آمريكا، 20 درصد وقتشان را براي درمان آكنه صرف مي كنند.
بروز آكنه از دوران بلوغ و با شروع فعاليت هورمونهاي جنسي آغاز مي شود و در دوره دبيرستان به اوج مي رسد.
معمولاً پس از 30 سالگي بهبود مي يابد. اما گاهي تا 40 سالگي نيز با فرد همراه است.
تعريف آکنه
پروسه التهابي واحد پيلوسباسه را آکنه مي گويند.
واحد پیلوسباسه از فولیکول و غدد سباسه اطراف آن تشکیل شده است.
واحد پيلو سباسه به مجموعه فوليکول (Follicle) مو وغده چربي همراه آن گفته مي شود.
آکنه همچنين بيماري شايع، مزمن و التهابي واحد پيلوسباسه تعريف شده است.
برخي آکنه را بيماري نمي دانند بلکه آن را يک پروسه خود کنترل شونده مي دانند. در برخي منابع هم به عنوان بيماري معرفي شده است اما يک بيماري مزمن به آن معنا که درمان شونده نيست، curable نيست و بلکه کنترل شونده است. از آن جا که آکنه درمان کيور (cure) يا ريشه کن کننده ندارد گاهي به آن پروسه به جاي بيماري گفته مي شود.
سلف ليميت (self limit)به آن معنا است که ممکن است خود به خود بهبود يابد.
آکنه بزرگسالان
آکنه بالاي 25 سال هم خانم هارا درگير مي کند، هم آقايان را. امادر خانم ها شايع تر است. به اين نوع آکنه، آکنه بالغين (Adult Acne) مي گويند.
دلايل بروز آکنه
1- سبوم يا چربي پوست
ترشح زياد سبوم و تغيير در ساختار سبوم
نکته: در قاعدگي، هورمون ها و استرس باعث افزايش حجم و تغيير ساختار سبوم مي شوند. داروي ليتيوم (Lithium) مي تواند باعث تغيير در ساختار سبوم شود و به همين علت ممکن است باعث بروز آکنه شود.
2- هايپرکراتوز
هايپرکراتوز (Hyperkeratosis) يا هايپر کراتينيزاسيون (Hyperkeratinization) به معناي کراتين سازي بيش از حد توسط سلول هاي کراتينوسيت (Keratinocyte) مي باشد. کراتينوسيت، سلول هاي اصلي لايه اپيدرم (Epidermis) پوست است و گاهي در اثر عواملي، بيش از حد کراتين مي سازد يعني بيش از حد لايه شاخي مي سازد. اين دلايل فهرست وار عبارتند از:
کاهش لينولنيک اسيد (Linolenic acid) يا لينولئيک اسيد (Linoleic acid) و کلا اسيدهاي چرب.
افزايش اينترلوکين (Interleukin) که يکي از مواد واسطه التهابي است. افزايش اينترلوکين منجر به کاهش چسبندگي سلول هاي لايه شاخي و ريزش بيشتر آن مي شود.
تاثير اِندوروژن ها (Androgen)
آفتاب
نکته: استرس با ايجاد کورتيزول (Cortisol) و اينترلوکين موجب بروز آکنه يا تشديد آکنه مي شود.
کورتيزول يکي از هورمونهاي غدد فوق کليوي مي باشد.
سبوم با مهار رشد فلور نرمال (Normal flora) مانع ازعفونت مي شود.
3- باکتري
باکتري هايي مثل پروپيوني باکتريوم آکنه (Propionibacterium acne) و قارچ مالاسزيا
(Malassezia) که در پوست مقيم هستند را فلور نرمال پوست مي گويند.
4- التهاب
عامل چهارم بروز آکنه التهاب است. التهاب با ايجاد اختلال در روند ترشح سبوم باعث ايجاد آکنه مي شود.
التهاب همچنين هايپر کراتوز را بيشتر کرده و انسداد منافذ پوست را بيشتر مي کند.
نکته: داروي آکنه بايد حداقل روي دو عامل از چهار عامل فوق اثر کند.
نکته: ژنتيک و فاکتورهاي محيطي مثل آفتاب عوامل مستعد کننده (Predispose) هستند.
به همين علت محل کار را مثلا در مشاوره مي پرسيم. مثلا کسي که شغلش مکانيکي است روغن موتور برايش عامل مستعد کننده مي باشد يا کسي که زياد در معرض آفتاب قرار مي گيرد، آفتاب با ازدياد ريزش لايه شاخي در مسدود کردن فوليکول ها و ايجاد آکنه موثر است. بنابراين ضد آفتاب و لايه بردار به بيماري که در اثر آفتاب دچار آکنه و جوش صورت شده ضرورت دارد.
تشخیص افتراقی آکنه
تشخیص افتراقی یعنی بیماری هایی که از نظر ظاهری شبیه آکنه وولگاریس هستند اما با آن تفاوت دارند. مثلا برامدگی های آکنه مانند ناشی از مصرف داروها با آکنه وولگاریس فرق دارد. یا مثلا برامدگی های قرمز رنگ ناشی از حساسیت را باید از آکنه تشخیص دهیم زیرا اشتباه در تشخیص منجر به اشتباه در درمان می شود و ممکن است به وخیم شدن ضایعه بینجامد. یکی از مواردی که شبیه آکنه است اما با آکنه تفاوت زیادی دارد میلیا است. میلیا از تجمع کراتین زیر سطح پوست تشکیل شده است. در حالی که جوش های سرسفید از انباشت چربی در منافذ پوست تشکیل شده است.
ميليا و در مان آن
ميليا (Milia) دانه هاي سفيد رنگ زير پوست هستند که از جنس کراتين (keratin) مي باشند، پايه آن ها از پوست جدا است، روش تخليه آن با کومدون ها (Comedones) فرق مي کند برخلاف کومدون نمي ترکد. ميليا يکي از تشخيص هاي افتراقي آکنه است يعني با آکنه اشتباه مي شود. از جوش سفت تر است و مثل ريگ سفت است. التهاب ندارد درمان آن اغلب خود به خود انجام مي شود.
لايه برداري، کرايوتراپي (Cryotherapy) و برداشتن از روش هاي درمان ميليا است.
براي پيشگيري از ميليا رعايت بهداشت، اجتناب از خورشيد و اجتناب از کورتون ضرورت دارد. از آن جا که در ميليا کراتين به پوست چسبندگي دارد در اثر فشار تخليه نمي شود.
تخلیه آکنه
خارج کردن چرک، چربی، سلول مرده از داخل فولیکول را تخلیه می گویند.
تخلیه را برای فیلامنت های آکنه، کومدون های سرسیاه بدون لانست انجام می دهند.
برای تخلیه کومدون های سرسفید باید از لانست یک بار مصرف استریل استفاده کرد، زیرا دهانه منافذ در کومدون های سرسفید بسیار تنگ است و در صورتیکه باز نشود فشار زیادی به پوست می آید و مشتری ممکناست درد زیادی را تحمل کند.
تخلیه کومدون با تکنیک های مختلفی انجام می شود.
تخلیه کومدون با سواب کتانی یا همان گوش پاک کن. دو عدد گوش پاک کن را مثل مداد دست می گیرند، ابتدا رو به پایین از هر دو طرف کومدون فشار می دهند سپس به داخل کومدون فشار می دهند
تخلیه با انگشتان: درحالیکه دستکش به دست دارند، دو عدد پد را دور انگشت می پیچند، سپس کومدون را از دوطرف به سمت پایین سپس به سمت خود کومدون فشار می دهند تا تخلیه شود
تخلیه کومدون با ابزار فلزی: این ابزار را تیرکومدون می گویند. باید از چنس فلز باشد. پلاستیکی اش هم هست که به درد نمی خورد چون ممکن است خم شود یا حتی موقع کار بشکند. بنابراین از تیرکومدون فلزی استفاده می کنند تا سفت باشد. همچنین قابل استریل کردن باشد.
کومدون هاي بزرگ، متعدد و به هم پيوسته که به درمان دارویی جواب نمي دهد کانديد اکستراکت (Extract) يا تخليه کردن هستند.
مشاوره با بيماران آکنه
در شرح حال گيري بايد مصرف يا عدم مصرف داروهاي زير پرسيده شود:
کورتيکواستروئيدها (Corticosteroids) يا کورتون ها که داروهاي هورموني هستند.
قرص ضد حاملگي يا همان OCP
استروئيدهاي آنابوليک (Anabolic steroids)
اسکار آکنه
اسکار آکنه در اثر عدم درمان آکنه های التهابی تشکیل می شود. وقتی آکنه عفونی می شود، چرک ها وارد بافت پیوندی می شوند. بعد که درمان شد و چرک از بین رفت، خالی می کند و اسکارهای فرورفته تولید می شود.
اسکار های فرورفته را هایپرتروفیک و آتروفیک هم می نامند.
گاهی پوست برای اینکه بافت خود را ترمیم کند بیش از حد کلاژن تولید می کند. در این جور موارد اسکارهای هایپرتروفیک می شوند و به اصطلاح عامیانه گوشت اضافه می آورند.
آکنه های التهابی
آکنه های
پاپولوپوسچولار
از آن جا که پاپول و پوسچول به هم نزديک هستند و گاهي در اثر 24 ساعت ممکن است به هم تبديل شوند اصطلاح پاپولوپوسچولار استفاده مي شود.
آکنه های ندولار و کیستیک
ويژگي مهم آکنه هاي ندولار و کیستیک درد است.
انواع آکنه از نظر شدت
آکنه هاي ملايم: کومدون باز يا بسته بدون اِريتما (Erythema).
آکنه متوسط: کومدون، پاپول/پوسچول، اِريتما.
آکنه شديد: ندول (Nodule) و کيست (Cyst)، التهاب شديد و اسکار.
سينوس ترکت (Sinus tract) به موقعي گفته مي شود که چرک جوش از فوليکول مجاور سر بيرون مي آورد.
داروهاي آکنه:
ساليسيليک اسيد (Salicylic acid)
بنزوئيل پراکسايد (Benzoyl peroxide)
آنتي بيوتيک (Antibiotic)
آزالئيک اسيد (Azelaic acid)
ترتينوئيد (Tretinoid)
ايزوترتينوئيد آداپالن (Isotretinoid Adapalene)
+ + يعني به دردش مي خورد.
+ - يعني خيلي نيست.
+ اثر ملايم
- بدون اثر
اصطلاحات آکنه
دراگ دليوري (Drug delivery) به معناي رسانش دارو است. رطوبت رساني يا هايپريشن (Hyperation) باعث بهبود رسانش دارو مي شود. مثلا کليندامايسين (Clindamycin) روي پوست هيدراته و آب دار بهتر جذب مي شود.
درمان آلترناتيو (Alternative) به معناي درمان جايگزين مي باشد و با علامت اختصاري ALT نمايش داده مي شود.
آنتي بيوتيک موضعي با علامت اختصاري A.B نمايش داده مي شود.
بنزوئيل پراکسايد با علامت اختصاري B.P نمايش داده مي شود.
پاپولوپوسچولار با علامت اختصاري P.P نمايش داده مي شود.
بنزوئيل پراکسايد را گاهي با علامت BPO نمايش مي دهيم.
راکوتان (Roaccutane) يک ايزوترتينوئين (Isotretinoin) خوراکي است.
داروهاي لايه بردار را گاهي اکسترنال کراتوليتيک (External Keratolytic) مي ناميم.
آنتي بيوتيک را با علامت اختصاري AB نمايش مي دهيم که مي تواند موضعي يا خوراکي باشد.
BID به معناي دو بار در روز مي باشد.
TID به معناي سه بار در روز مي باشد.
تراتوژن (Tratogenesis) جنين به معناي نقص جنين مي باشد به طوري که نياز به سقط خواهد بود.
آزمايش هاي قبل از مصرف راکوتان
تست بارداري
Beta human chorionic gonadotropin (HCG)
اين در واقع هورموني است که توسط پلاسنتا در زمان بارداري ترشح مي شود. و در خون قابل مشاهده است. اندازه گيري ميزان اين هورمون در خون در زمانيکه که اولين پريود از دست رفته باشد اگر مثبت باشد نشاندهنده بارداري است
آنزيم هاي کبدي عبارتند از:
SGOT
SGPT
آلکالين فسفاتاز (Allaline phosphatase)
و LDH.
از آن جا که راکوتان در کبد متابوليزه مي شود ممکن است آنزيم هاي کبدي را بالا ببرد به همين علت بايد آزمايش شوند. اگر آنزيم هاي کبدي بالا رفت با داروهايي مثل ليورگل (Livergol) که توسط پزشک تجويز مي شود قابل تنظيم است.
قرص هاي هورموني عبارتند از:
اسپيرولاکتون (Spirolactone) و ديان (Diane)
آزمايش هاي هورموني عبارتند از:
CBC
TSH که تست تيروئيد است.
LFT آنزيم کبدي
LH، FSH، پرولاکتين (Prolactin) سه هورمون اصلي زنانه هستند.
تستوسترون (Testosterone) آزاد و توتال (Total) که اين دو از همه مهم تر هستند.
DHSE همان DHT است.
انواع ليزر
ليزر ابلتيو (Ablative laser) به معناي تهاجمي است که بخشي از بافت را مي زدايد.
نان ابلتيو (non ablative) ليزرهايي را مي گويند که تهاجمي نيست و بافت را نمي زدايد.
اکسترکت (Extract) به معناي بيرون کشيدن جوش است.
PCO به معناي بيماري تخمدان پلي کيسيتيک مي باشد.
تعريف علمي آکنه
بروز آکنه معمولاً از دوران بلوغ آغاز می شود
آکنه وولگاريس بيماري شايع، مزمن و چند عاملي پوست است که با التهاب يا انسداد واحد پيلوسباسه همراه است.
حال به بررسي تک تک کلمات اين تعريف علمي مي پردازيم:
•
آکنه وولگاريس: منظورمان از آکنه در اين سرفصل آموزشي همان آکنه وولگاريس است. آکنه وولگاريس با بيماري هاي ديگر پوستي که پيشوند آکنه ولي پسوندهاي متفاوتي دارند نبايد اشتباه گرفته شود.
•
مزمن: يعني درمان آن طولاني مدت است. درست مثل بيماري هايي همچون سل، ديابت و فشار خون.
در کتاب نگاهي گذار به انواع آکنه تاليف دکتر محمد بقايي، دکتر عبدالعظيم بهفر و دکتر اميرهوشنگ احساني انواع مختلف آکنه شامل آکنه وولگاريس، بثورات شبه آکنه اي، آکنه کونگلوباتا، آکنه فولمينانس و آکنه کلوئيدي معرفي شده اند. شناخت آن بيماري ها در تشيخص افتراقي بيماري آکنه وولگاريس (شايع ترين نوع آکنه) کمک مي کند.
•
چند عاملي:
گفتيم بيماري آکنه،
چندعاملي است. عوامل و علت هاي مختلفي دست به دست هم مي دهند تا آکنه تشکيل شود. اگر چه کليدي ترين عامل يا علت العلل همان ژنتيک است اما تاثير متقابل چهار عامل زير مي تواند موجب گسترش آکنه شود:
1- تکثير بيش از اندازه سلولهاي اپيدرمال فوليکول که منجر به پرشدن فوليکول مي شود.
2- توليد بيش از اندازه سبوم
3- تکثير بيش از حد باکتري پروپيوني آکنه به طوري که تشکيل کولوني دهند.
4- رهاسازي واسطه هاي التهابي در پوست
•
واحد پيلوسباسه
به مجموعه فوليكول مو و غدد چربي اطراف آن واحد پيلوسباسه گفته مي شود.
به مجموعه فولیکول و غدد سبابه که در این شکل نشان داده نشده است واحد پیلوسباسه می گویند به یک فولیکول مو می تواند یک یا تعداد بیشتری غده سبابه متصل باشد.
واحد پیلوسباسه از فولیکول و غدد سباسه اطراف آن تشکیل شده است.
در بدن انسان، هر چه فوليكول مو قوي تر باشد غده چربي ضعيف تر است.
بعبارت ديگر اگر در فوليكول، موي ضخيم، خشن، تكامل يافته و پرسلول باشد، غدد سباسه اطراف آن كم ترشح،كوچك و ضعيف مي باشد.
اين قاعده كلي است اما پوست سر از اين قاعده مستثني است. در پوست سر هم فوليكول ها قوي هستند و موهاي درشت توليد مي كنند و هم غدد چربي قدرتمندي وجود دارد و به همين علت پوست سر نسبت به پوست بدن بسيار چرب است.
اما در بدن، فوليكول و غدد سباسه برعكس هم عمل مي كنند. يعني اگر جايي از بدن پر مو باشد معمولاً غدد چربي كمتر فعال هستند اما در عوض، جايي كه مو نازك است و فوليكول ضعيف است، غدد چربي يا سبوسيت ها قوي تر هستند.
به فوليكول موهاي نازك كه سبوسيت هاي قوي به آن وصل است فوليكول سباسه گفته مي شود.
معمولاً جاهايي آكنه ايجاد مي شود كه فوليكول سباسه به وفور وجود دارد. مثل ناحيه کمربند شانه
کمربند شانه چيست؟ معمولاً در صورت، ناحيه فوقاني سينه و كمر و ناحيه فوقاني بازو، شاهد تراكم آكنه ها هستيم. به اين ناحيه كمربند شانه گفته مي شود.
صورت، گردن و پشت کمر از قسمت هایی هستند که بیشتر جوش می زنند و مستعد آکنه است. در این نواحی فولیکول سباسه تعدادشان زیاد است فولیکول هایی که موهای ضعیف تولید می کنند ولی سبوسیت فعال و قوی دارند.
انواع ضايعات آکنه
· 1- کومدون ها
· 2- آکنه هاي التهابي
· 3- اسكار آكنه
1- کومدونها
در اثر محبوس شدن روزنه فوليكول، لاشه سلول، سبوم، اسيد چرب كراتين و گلبول سفيد در داخل فوليكول محبوس مي شود و كومدون ايجاد مي شود. البته كومدون را مي توان ضايعه اوليه و پايه آكنه ناميد كه از مواد فوق تشكيل شده است.
قبل از اينكه كومدون ها تشكيل شود ميكرو كومدون ها تشكيل مي شود كه غيرقابل ديدن مي باشد اما به تدريج بزرگ شده و كومدون تشكيل مي شود.
انواع کومدون
· كومدون سرسياه يا سرباز كه علت رنگ سياه آن، چربي اكسيد شده مي باشد.
· كومدون سرسفيد يا سربسته كه برجسته و سفيد رنگ است.
اگر كومدون ها بزرگ تر شوند ممكن است به آكنه پاپولي تبديل شود و در اثر رشد آن ممكن است حتي آكنه ندولي تشكيل شود.
تفاوت سرسياه و سرسفيد
کومدون ها دو مسير را طي مي كنند.
1- اگر انسداد به هر علت برطرف شود و محتويات كومدون از منافذ فوليكول خارج شود و تخليه شود در اين حالت سبوم در مجاورت هوا اكسيد شده و سياه مي شود و جوش هاي سرسياه شبيه كبره ايجاد مي شود. از آنجا كه سر فوليكول باز شده به آنها سرباز يا open head گفته مي شود.
در این شکل، کمدون های سر سیاه و سر سفید به صورت واقعی نمایش داده می شود.
2- اگر انسداد فوليكول برطرف نشود ضايعه به صورت برجستگي در سطح پوست ديده مي شود.چون فوليكول مو بسته است به آن سربسته closed head مي گوييم و چون پاپول سفيد رنگ تشكيل مي شود به اين نوع آكنه سرسفيد گفته مي شود
2- آکنه هاي التهابي
پاپول ها اولين ضايعه التهابي آكنه هستند.
آكنه پاپولي قرمز است. ضايعات التهابي منجر به تشكيل آكنه پاپولي مي شود.
همانطور كه مي دانيم فوليكول مو فرورفتگي اپيدرم به داخل درم است و وقتي اپيدرم فوليكول بيش از حد تكثير شود سلول هاي زيادتري وارد فوليكول مي شود.
يكي از عوامل ايجاد آكنه، تكثير باكتري پروپيوني آكنه است. اين باكتري، يك ميكروب چربي دوست و بي هوازي است و اكسيژن براي آن سم مي باشد. اين باكتري به صورت نرمال در فوليكول مو زندگي مي كند.
باكتري پروپيوني آكنه در فوليكول هاي مو زندگي مي كند. البته باكتري پروپيوني آكنه در جاهاي ديگر هم وجود دارد. مثلاً در حفره دهان، واژن و جاهاي ديگر.
چربي طبيعي پوست را سبوم مي گويند. يکي از اجزاء تشکيل دهنده سبوم، تري گليسيريد ها هستند. باكتري پروپيوني آكنه با آنزيم ليپازي كه ترشح مي كند، تري گليسيريد را به گليسرول و اسيد چرب تجزيه مي كند . تري گليسيريد براي باكتري پروپيوني آكنه يك غذاي مطلوب است. وقتي كه ترشح زياد مي شود، لاشه سلول ها هم زياد مي شود. از طرفي ارتباط اين باكتري با هوا قطع مي شود شرايط بسيار مطلوبي براي رشد اين باكتري به وجود مي آيد به همين علت توليدمثل مي كند و تكثير مي شود و هرچه تعدادشان بيشتر مي شود لاشه اين ميكروب نيز به تركيبات تشكيل دهنده آكنه اضافه مي شود. علاوه بر آن آنزيم هايي ترشح مي كند كه كندگي سلول ها را بيشتر مي كند در نتيجه انسداد بيشتر مي شود. از طرفي ترشح غده چربي ادامه دارد و سبوم وارد محيط مي شود. در نتيجه فشار به فوليكول بيشتر و بيشتر مي شود. به اين ترتيب ديواره استوانه اي فوليكول در اثر فشار نازك مي شود. در نهايت، فوليكول مثل بادكنكي که زياد باد شده مي ترکد.
مواد شيموتاكسين كه توسط باكتري ترشح مي شود باعث التهاب مي شود و به همين علت گلبول هاي سفيد براي دفاع به اين منطقه مهاجرت مي كنند. اسيد چرب توليد شده، عامل تحريك مي باشد و پديده التهاب در اثر وجود همه اين عوامل ايجاد مي شود.
اگر شخص آكنه را دستكاري كند اين باد كردگي فوليكول ممكن است بتركد و در اثر تركيدن آن، همه اين لاشه سلول ها و ميكروب ها (و حتي همراه آن ميكروب استافيلوكوك و استرپتوكوك و چرك) وارد درم مي شود. درم هم كه محيطي استريل است در نتيجه در آن ناحيه يك ندول يا حتي آبسه ممكن است تشكيل شود يا كيست تشكيل شود.
3- اسکار آکنه
اگر پاپول درمان نشود تبديل به ندول مي شود و در اثر اضافه شدن ميكروب هاي پوست و فرايندي كه پيشتر توضيح داده شد فوليكول منبسط شده پاره مي شود، محتويات آن وارد درم مي شود و پس از بهبودي و رفع التهاب، بافت اسكار فيبروز جانشين آن مي شود. وقتي بافت فيبروز، جمع مي شود پوست نشست مي كند و اسكار آكنه ايجاد مي شود.
انواع اسكار آكنه
اسكارهاي آكنه دو دسته هستند: فرورفته و برامده
اسکارهاي فرورفته يا هايپوتروفيک
اسکارهاي فرورفته كه به آن Hypotrophic نيز مي گويند كه خود سه نوع است
Ice pick: مثلثي است و به درمان، سخت جواب مي دهد و تنها با روش سابسيژن قابل رفع است.
Box car: فرورفتگي مربعي است
Rolling: فرورفتگي گرد
انواع اسکارهای آکنه که عبارتند از: مثلثی (ice pick)، مربعی (box car)، گرد (Rolling) و برجسته. به مدل برجسته آن هایپر تروفیک گفته می شود. نوع برجسته در اثر گوشت اضافه آوردن آکنه ایجاد می شود و آیسپیک سخت ترین نوع اسکار آکنه است که فقط با روش هایی مثل
سابسیژن یا لایه برداری با تری کلرواستیک اسید آنهم توسط متخصص پوست قابل درمان است.
فرورفتگي گرد و فرورفتگي مربعي با ميكرونيدلينگ قابل رفع است.
اسکار هاي برامده يا هايپرتروفيک
اسكارهاي آكنه همچنين مي توانند Hypertrophic باشند بعبارت ديگر بافت جوشگاهي از سطح پوست برجسته شده باشد يا به نوعي گوشت اضافه تشكيل شده باشد. اين پديده زماني ايجاد مي شود كه سلول هاي همبندي زياد تكثير شوند اما اگر سلول هاي همبندي به صورت نرمال تكثير شوند فقط نوع فرورفته يا اسكار هايپوتروفي تشكيل مي شود.
عوامل تشديد کننده آكنه
1- هورمون ها:
· تستسترون
· دي هيدرو اپي آندروسترون
Dehydroepiandrosterone - DHEA
ساختار ملکولی د هیدرو اپی اندرو استرون یکی از عوامل هورمونی تشدید آکنه می گردد.
· تيروكسين كه از غده تيروئيد ترشح مي شود و باعث افزايش فعاليت تمام قسمت هاي بدن مي شود. اگر تيروكسين زياد ترشح كند سرعت نبض بيشتر مي شود، سرعت تنفس بيشتر مي شود، حركات روده بيشتر مي شود و ممكن است فرد دچار اسهال شود، چربي سوزي زياد مي شود و فرد ممكن است لاغر شود. به همين ترتيب متابوليسم هم زياد مي شود ترشحات بدن زياد مي شود و به همين علت سبوم بيشتري ترشح مي شود و آكنه ايجاد مي گردد.
فرمول ساختاری تیروکسین (هورمون تیروئید)
فرمول ساختاری تیروکسین و لووتیروکسین نمایش داده شده است. لووتیروکسین یا ال تیروکسین فرم ساخته شده هورمون تیروئید یا تیروکسین است که برای درمان بیماری های هورمون تیروئید استفاده می شود.
2- آب و هوا: رطوبت، تعريق، گرما باعث بدتر شدن آكنه مي شود. به همين علت آشپزخانه هاي زيرزميني رستوران ها كه رطوبت و گرماي زيادي دارند محيط مناسبي براي تشديد آكنه مي باشد.
3- تحريك فيزيكي: هرچه فشار بيشتر شود آكنه بيشتر مي شود. به همين علت مي گويند كه با آكنه بازي نكنيد.
4- داروها از جمله كورتن ها مي تواند باعث تشديد آكنه شود. داروهاي صرع مثل فنيتوئين Phenytoin و فنوباربيتال phenobarbital باعث تشديد آكنه مي شود.
فنیتوئین یک داروی ضدصرع و ضدانعقاد است.
فنوباربیتال یک باربیتورات است کاهش دهنده غیرانتخابی فعالیت سیستم عصبی مرکزی که به عنوان خواب آور تخدیری استفاده می شود و همچنین به عنوان ضدانعقاد در دوزهای پایین تر از حد خواب آور استفاده می شود.
ايزونيازيد كه براي درمان سل استفاده مي شود ميتواند باعث تشديد آكنه شود.
شکل سمت چپ ساختار ملکولی ایزونیازید را نشان می دهد و شکل سمت راست قرص حاوی ایزونیازید است. ایزونیازید یک ماده آنتی باکتریال است که برای بیماری سل tuberculosis استفاده می شود.
ليتيوم كه در درمان هاي روانپزشكي استفاده مي شود، ميتواند باعث تشديد آكنه شود.
مصرف ويتامين هاي B1، B6 و B12 اگر بيش از حد باشد، مخصوصاً در افرادي كه عادت دارند مرتب و به صورت سرخود آمپول هاي ب_كمپلكس بزنند آكنه را تشديد مي كنند.
5- مواد شيميايي مثل روغن هاي صنعتي، روغن هاي تراشكاري و روغن هاي ماشين.افرادي كه در تعويض روغني كار مي كنند يا در تراشكاري كار مي كنند بايد مواظب باشند اين روغن ها به صورتشان نريزد زيرا منجر به تشديد آكنه مي شود.
6- محصولات آرايشي مي تواند باعث تشديد آكنه شود. به همين علت به افرادي كه پوست چرب دارند توصيه مي شود از محصولات اويل فري يا بدون روغن استفاده كنند.
7- مواد خوراكي: در كتاب هاي درماتولوژي گفته شده كه مواد خوراكي تأثيري روي آكنه ندارد اما برخي تجربه كرده اند كه شكلات و شيريني ممكن است موجب تشديد آكنه شود.
8- استرس: نمي تواند باعث شروع آكنه شود ولي مي تواند باعث افزايش آندروژن هاي غدد آدرنال (فوق كليوي) شود و اين موضوع باعث بدتر شدن آكنه گردد. به همين علت جواناني كه كنكور دارند ممكن است دچار آكنه شوند و بعد از اينكه كنكورشان را دادند آكنه به خودي خود رفع مي شود.
بروز آكنه معمولاً تا سن 40 سالگي اتفاق مي افتد و بعد از آن به ندرت فرد دچار آكنه مي شود.بنابراين اگر فردي 45 ساله دچار آكنه شد بسيار مشكوك است وطبيعي نيست. بنابراين اين شخص بايد آزمايش دهد. همچنين كساني كه به درمان جواب نمي دهند و با دارو آكنه شان بهتر نمي شود مشكوك هستند اين افراد يا دارو را درست مصرف نمي كنند يا مكانيزمي در بدنشان وجود دارد كه با درمان مقابله مي كند.
نكته اي كه بايد مدنظر داشت اين است كه داروها فقط آكنه هاي فعلي را درمان مي كند اما آكنه هاي جديد مرتب جايگزين مي شوند. در اين جور مواقع فكر مي كنند درمان مؤثر نبوده و پزشكشان را عوض مي كنند به همين علت پزشك بايد با بيمار صحبت كند و روند درمان را توضيح دهد.
مشاوره به بيماران آکنه
جنسيت
شغل
طول مدت بيماري
چه درمان هايي قبلاً انجام شده
چه بيماري هاي ديگري وجود دارد
چه اقدامات پزشکي يا جراحي هايي انجام داده است مثلاً در اين مرحله بيمار اگر ميكرودرم انجام داده بايد اطلاع دهد
ليست داروهايي كه مصرف مي كند
بيمار عكس بفرستد
داشتن عكس در پرونده بيمار بسيار مهم است نه تنها براي درمان آكنه بلكه براي كليه اقدامات زيبايي داشتن عكس بسيار مفيد است مثلاً اگر بيمار قبل از انجام بوتاكس ابروهايش دچار غيرقرينگي بوده اگر عكس را نگهداريد، بعد از بوتاكس نمي تواند ادعا كند كه اقدام شما منجر به غيرقرينگي ابروهايش شده است
در هنگام حاملگي و شيردهي كارهاي زيبايي نبايد انجام شود
نكته: برخي پزشكان در هنگام گرفتن عكس هاي بعد از عمل نور را زياد مي كنند و به همين علت چروك ها كمتر ديده مي شود
انديكاسيون و كنترانديكاسيون چيست؟
به زبان ساده انديكاسيون به شرايط مجاز و كنترانديكاسيون به شرايط غيرمجاز براي يك اقدام پزشكي گفته مي شود اما تعريف رسمي اين دو واژه به شرح زير است
كنترانديكاسيون شرايط يا عواملي هستند كه دليلي براي انجام ندادن يك اقدام پزشكي مي باشند چرا كه به بيمار آسيب مي زند
انديكاسيون شرايط يا عواملي هستند كه دليلي بر انجام دادن يك اقدام پزشكي مي باشند
به عبارت ديگر موارد منع مصرف يك دارو يا موارد منع انجام يك اقدام پزشكي را كنترانديكاسيون مي گويند با ذكر مثال ادامه مي دهيم
مثلاً كنترانديكاسيون هاي ليزر عبارتند از: حاملگي، شيردهي، مصرف آكوتان، صرع، راديوتراپي و غيره
انديكاسيون هاي ليزر عبارتند از: كومدون هاي سرسفيد و سرسياه
درمان انتخابي
درمان انتخابي براي كومدون هاي سرسفيد و سرسياه ترتينوئين يا Retin A است كه به صورت كرم يا لوسيون 0.05 درصد موجود است.
درمان انتخابي به درماني گفته مي شود كه حداكثر اثر، حداقل قيمت و بيشترين دسترس پذيري را داشته باشد.
ترتينوئين يا Retin A
ترتينوئين كراتينيزاسيون غيرطبيعي پوست را طبيعي مي كند (كاهش مي دهد)
التهابات را كاهش مي دهد
منافذ فوليكول را باز مي كند
از تكثير باكتري پروپيوني آكنه جلوگيري مي كند
اكسيژن رساني به فوليكول مو را افزايش مي دهد و به همين علت ميكروب هاي بي هوازي (از جمله باكتري پي آكنه) نمي توانند رشد كنند
به مدت 2 تا 4 هفته هر شب كرم يا لوسيون ترتينوئين استفاده شود
بايد توجه داشته باشيد كه پس از اين مدت ممكن است وضعيت آكنه ها بدتر شود و اين بخشي از روند درمان است. اين موضوع را پزشك به شما توضيح خواهد داد.
روش مصرف اين دارو به اين صورت است كه شب ها نيم ساعت پس از شستن پوست، دارو را به نواحي مبتلا مي ماليد بعد بايد تا صبح بماند و صبح شسته شود.
معمولاً براي ضايعات صورت از كرم و براي ضايعات تنه از لوسيون استفاده مي شود.
ترتينوئين در روزهاي آفتابي و خشك يك شب در ميان استفاده شود.
هنگام مصرف ترتينوئين قرمزي و پوسته ريزي مختصر، مطلوب است اما اگر قرمزي بيش از حد بود دوز دارو را پزشك براي شما كم خواهد كرد.
در هنگام درمان با ترتينوئين به جاي صابون هاي حاوي آنتي بيوتيك از صابون هاي گليسيرين دار استفاده شود.
بعد از 2 تا 4 هفته همانطور كه گفته شد وضعيت آكنه ها بدتر مي شود اما اين بخشي از روند درمان است و بيمار نبايد در اين مرحله عقب نشيني كند.
اگر بعد از 4 تا 6 هفته به اين درمان جواب نداد صبح ها آنتي بيوتيك موضعي بايد مصرف شود به مدت سه ماه ژل يا لوسيون 5 درصد يا 10 درصد بنزوئيل پروكسايد را بسته به تشخيص پزشك بايد فقط روي جوش ها استفاده كنيد.
صبح ها بنزوئيل پروكسايد استفاده مي كنيد و شب ها تروتينوئين مصرف مي كنيد
بنزوئيل پروکسايد
بنزوئيل پروكسايد با مهار آنزيم ليپاز، هيدروليز تري گليسيريدها را كاهش مي دهد و به اين ترتيب از تبديل شدن چربي به گليسرول جلوگيري مي كند. اگر اين كار انجام نشود گليسرول كه غذاي باكتري P. Acne است در محيط فراهم مي باشد از طرفي بنزوئيل پروكسايد اكسيد كننده است به همين علت اكسيژن آزاد شده براي باكتري پروپيوني آكنه سم است زيرا اين باكتري بي هوازي مي باشد.
بنزوئيل پروكسايد خاصيت كومدوليتيك دارد به عبارت ديگر كومدون ها را ليز مي كند يعني حل مي كند
بنزوئيل پروكسايد ضد التهاب هم هست
به مدت 6 تا 12 ماه درمان موضعي بايد ادامه داده شود
در چه مواقعي كومدون ها يا جوش ها را به صورت فيزيكي تخليه مي كنند؟
در مواقعي كه آكنه ها موجب استرس بيمار شده باشد و بيمار دچار مشكل رواني شده باشد مي توان با انجام مراحل زير كومدون ها را به صورت فيزيكي تخليه نمود:
1- آب رساني با آب گرم (شستن يا استفاده از حوله خيس)
2- الكل بماليد
3- تير كومدون يا كومدون Extractor استفاده كنيد همچنين مي توانيد با فشار دو انگشست شست و اشاره به طوري كه عمق سطح پوست فشار وارد مي كنيد آنها را تخليه كنيد
4- كومدون هاي سربسته با سر سوزن تميز يا لانست باز شود
5- كومدون هاي سرسياه با روش ميكرودرم ابرژن باز شود
درمان آكنه هاي پاپولي
برعكس درمان كومدون ها است براي درمان كومدون به مدت 4 تا 6 هفته از ترتينوئين شب ها استفاده مي شود و اگر بعد از 6 هفته به درمان جواب نداد صبح ها آنتي بيوتيك موضعي مثل بنزوئيل پروكسايد و گاهي اريترومايسين و كليندامايسين به درمان اضافه مي شود. اما براي درمان آكنه هاي پاپولي اول صبح ها به مدت 2 تا 4 هفته آنتي بيوتيك موضعي مثل بنزوئيل پروكسايد يا اريترومايسين استفاده مي شود و اگر جواب نداد بعد از 2 تا 4 هفته، شب ها درمان با تروتينوئين به اين درمان اضافه مي شود
درمان آكنه هاي پوسچولر
اگر تعداد پوستچول ها كم است صبح ها آنتي بيوتيك مثل بنزامايسين به مدت يك هفته و بعد از آن شبها ترتينوئين به درمان اضافه مي شود بعد از 4 تا 6 هفته اگر نتيجه نداد آنتي بيوتيك خوراكي اضافه مي شود.
بنزامايسين چيست؟
محلولي حاوي بنزوئيل پروكسايد 5 درصد به ميزان 50 سي سي + 3 گرم اريترومايسين + الكل 70 درجه تا حجم 100 سي سي
اگر پوسچول ها زياد باشند از همان ابتدا بايد آنتي بيوتيك خوراكي استفاده شود و همچنين درمان فوق نيز اضافه شود.
گاهي بسته به تشخيص پزشك كپسول هاي 250 ميلي گرمي تتراسايكلين به مدت 2 تا 4 هفته هر 6 ساعت يك عدد استفاده مي شود.
ممكن است پزشك شما داكسي سايلين يا اوكسي تترا سايكلين تجويز كند.
اگر پوسچول ها زياد بودند يا در مواقعي كه پوسچول ها كم ولي مقاوم به درمان هستند:
به مدت 2 تا 4 هفته هر 6 ساعت يكبار اين آنتي بيوتيك استفاده مي شود اگر بعد از اين مدت وضعيت پوسچول ها بهتر شد دوز كمتر مي شود يعني مثلاً هر 8 ساعت يكبار
اما اگر درمان نشده بود دوز بالا برده مي شود يعني مثلاً هر 4 ساعت يكبار
توجه داشته باشيد كه مصرف تتراسايكلين براي افراد زير 14 سال ممنوع است
در حاملگي، شيردهي و كودكان مصرف تتراسايكلين ممنوع است
هنگام مصرف تتراسايكلين معده بايد خالي باشد يعني يك ساعت قبل از غذا يا حداقل دو ساعت بعد از غذا بايد استفاده شود
با تتراسايكلين لبنيات نبايد مصرف شود
آنتي اسيدها، تركيبات آهن و ويتامين ها نبايد همزمان با تتراسايكلين استفاده شود
براي خانم هاي حامله، به جاي تتراسايكلين، آموكسي سيلين تجويز مي شود
اريترومايسين نايب بر حق تتراسايكلين است
درمان آكنه هاي ندولي و كيستي
اگر ندول ها و كيست ها كم بودند درمان آن مشابه درمان پوسچول هاي شديد است همچنين مي توان با سر سوزن انسولين به داخل ندول ها كورتن تزريق كرد به اين ترتيب كه تيريامسينولون رقيق شده تا غلظت 3 تا 5 ميلي گرم بر سي سي را وارد سرنگ مي كنيم سپس در سقف هر يك از ندول ها يك دهم تا سه دهم سي سي از اين محلول را تزريق مي كنيم.
اگر ندول ها و كيست ها زياد باشند از داروهاي آكوتان، راكوتان يا ايزوتيروتنوئين استفاده مي شود
راکوتان يا ايزوترتينوئين
استاندارد مصرف اين دارو آن است كه روزانه به ازاي هر كيلوگرم وزن بدن شخص 2 ميلي گرم راكوتان مصرف شود
مثلاً اگر فردي 60 كيلوگرم وزن دارد مي تواند هر روز 120 ميلي گرم راكوتان مصرف كند به اين ترتيب كه صبح ها 60 ميلي گرم و شب ها 60 ميلي گرم
عوارض مصرف راكوتان
مشكلات كبدي، مشكلات عضلاني، مشكلات پوستي و ناهنجاري هاي جنين
راكوتان به هيچ عنوان نبايد در حاملگي استفاده شود در واقع حاملگي يكي از كنترانديكاسيون هاي داروي راكوتان است
در طول درمان و از يك ماه قبل، دو روش ضدبارداري بايد استفاده شود حتي خانم هاي نازا بايد مرتب تست حاملگي بدهند چرا كه اگر در هنگام مصرف راكوتان فرد حامله شود، بچه ناقص به دنيا خواهد آمد.
آزمايش آنزيم هاي كبدي، تري گليسيريد خون يك ماه يكبار بايد انجام شود
راكوتان از دستگاه گوارش جذب مي شود به همين علت بايد همراه با غذا خورده شود
براي خانم هايي كه هيستروكتومي (عمل برداشتن رحم) انجام داده اند و خانم هايي كه رابطه جنسي ندارند پيشگيري هاي حاملگي نياز نيست
راكوتان از روز سوم قاعدگي و با تست حاملگي منفي شروع مي شود و در طول مصرف دارو فرد نبايد خون بدهد
انديكاسيون هاي مصرف راكوتان چيست؟
آكنه بسيار شديد و مقاوم و ندولي
آكنه متوسط تا شديد كه در مدت 18 ماه درمان، پاسخ نگرفته است
آكنه متوسط تا شديد كه پس از درمان موفق، عود كرده است
آكنه فول مينانس و پيودرمال فاشيا
آكنه هايي كه اسكار به جا مي گذارند
پوست هاي بسيار چرب
مواردي كه باعث ناراحتي روحي و رواني در شخص شده است
عوارض مصرف راكوتان چيست؟
خشكي پوست، مخاط، دهان و چشم
خونريزي بيني
اختلالات قاعدگي (آمونوره)
درد اسكلتي و عضله (استخوان درد و عضله درد)
افزايش كلسترول خون
افزايش تري گليسيريد خون
حساسيت به آفتاب
افزايش آنزيم كبدي
تهوع، استفراغ و درد شكم
پوسته ريزي
شكننده شدن ناخن ها
ناهنجاري هاي جنين مثل هيدروسفالي (جنين كله گنده) ميكروسفالي (جنين كله كوچك)، ميكروفتالمي (جنين با چشم هاي كوچك)، شكاف سقف دهان
ناهنجاري هاي عروقي
ناهنجاري هاي مغزي
ناهنجاري هاي گوش بيروني