به مولکول های بدون بار الکتریکی و دارای واکنش پذیری بالا که دارای الکترون جفت نشده والانس هستند، رادیکال آزاد گفته می شود. رادیکال های آزاد اتم ها یا گروهی از اتم ها هستند که بسیار واکنش پذیر بوده و در بدن در اثر فرآیندهای بیولوژیکی یا در اثر عوامل خارجی مثل دود سیگار، سموم و آلودگی ها یا تابش فرابنفش خورشید ایجاد شده و می توانند به سلول ها، پروتئین ها و DNA آسیب برسانند.
معرفی رادیکالهای آزاد
رادیکال های آزاد ذراتی مهاجم ، حاوی یک الکترون آزاد هستند. از نظر شیمیایی بسیار واکنش پذیر و بنابراین ناپایدارند.
رادیکال های آزاد در اثر پرتوهای یونیزه کننده مانند پرتوهای فرابنفش و حتی نور مرئی تولید می شوند اما واکنش های آنزیمی و متابولیکی که در بدن اتفاق می افتند نیز منجر به ایجاد آنها می شوند. این واکنش ها به عنوان مثال در خلال تنفس سلولی در میتوکندری یا در اثر سنتز پروستاگلاندین (مرتبط با فرایند
التهاب) یا در حین فاگوسیتوز رخ می دهند.
دو نوع فرایند شیمیایی ممکن است یک
رادیکال آزاد را تشکیل دهد:
•
تفکیک متقارن (جورکافت) یک پیوند شیمیایی ساده بین دو اتم از یک ملکول به طوریکه هر کدام از اتم ها یکی از الکترون های پیوند را از آن خود کنند.
• انتقال الکترون (واکنش اکسایش و کاهش) بین دو ملکول (یکی اکسید کننده و یکی کاهنده) که دو رادیکال باردار تولید می کند.
رایج ترین واکنش تولید کننده
رادیکال آزاد در محلول وقتی است که اتم هیدروژن از سوبسترای حاضر در مدیوم جداشده و یک
رادیکال آزاد جدید تشکیل دهد.
در اثر حمله
رادیکال آزاد واکنش های زنجیره ای
آغازسازی می شوند. این واکنش ها فقط وقتی متوقف می شوند که دو
رادیکال آزاد یکدیگر را خنثی نمایند.
همچنین واکنش های دیگری نیز در ملکول های با یک یا دو پیوند غیر اشباع (دوگانه، سه گانه و سیستم های آروماتیک) وجود دارند:
نقش رادیکالهای آزاد در
پیری پوست
از علتهای
پیری پوست می توان به موارد متعددی اشاره نمود که مهمترین آنها رادیکالهای آزاد هستند. رادیکالهای آزاد ترکیباتی متشکل از ملکول اکسیژن با الکترون جفت نشده هستند که در اثر عواملی مانند استرس، افزایش سن (فرایندهای متابولیکی نرمال ) ، مواجهه با پرتوهای فرابنفش و
آلودگی هوا (دود سیگار و ...) تشکیل می شوند. به مرور زمان، تجمع رادیکالهای آزاد در پوست منجر به تخریب سلولها، ایجاد
التهاب، کاهش سنتز
کلاژن، افزایش فعالیت آنزیمهای تجزیه کننده و نهایتاً آسیب دیدن پوست، چروک و ایجاد بیماری هایی مثل سرطان می شود.