رادیکالهای آزاد و پیری پوست

معرفی رادیکالهای آزاد

رادیکال های آزاد ذراتی مهاجم ، حاوی یک الکترون آزاد هستند. از نظر شیمیایی بسیار واکنش پذیر و بنابراین ناپایدارند. رادیکال های آزاد در اثر پرتوهای یونیزه کننده مانند پرتوهای فرابنفش و حتی نور مرئی تولید می شوند اما واکنش های آنزیمی و متابولیکی که در بدن اتفاق می افتند نیز منجر به ایجاد آنها می شوند. این واکنش ها به عنوان مثال در خلال تنفس سلولی در میتوکندری یا در اثر سنتز پروستاگلاندین (مرتبط با فرایند التهاب) یا در حین فاگوسیتوز رخ می دهند.

دو نوع فرایند شیمیایی ممکن است یک رادیکال آزاد را تشکیل دهد:

•  تفکیک متقارن (جورکافت) یک پیوند شیمیایی ساده بین دو اتم از یک ملکول به طوریکه هر کدام از اتم ها یکی از الکترون های پیوند را از آن خود کنند. •  انتقال الکترون (واکنش اکسایش و کاهش) بین دو ملکول (یکی اکسید کننده و یکی کاهنده) که دو رادیکال باردار تولید می کند. رایج ترین واکنش تولید کننده رادیکال آزاد در محلول وقتی است که اتم هیدروژن از سوبسترای حاضر در مدیوم جداشده و یک رادیکال آزاد جدید تشکیل دهد. در اثر حمله رادیکال آزاد واکنش های زنجیره ای آغازسازی می شوند. این واکنش ها فقط وقتی متوقف می شوند که دو رادیکال آزاد یکدیگر را خنثی نمایند. همچنین واکنش های دیگری نیز در ملکول های با یک یا دو پیوند غیر اشباع (دوگانه، سه گانه و سیستم های آروماتیک) وجود دارند:

نقش رادیکالهای آزاد در پیری پوست

از علتهای پیری پوست می توان به موارد متعددی اشاره نمود که مهمترین آنها رادیکالهای آزاد هستند. رادیکالهای آزاد ترکیباتی متشکل از ملکول اکسیژن با الکترون جفت نشده هستند که در اثر عواملی مانند استرس، افزایش سن (فرایندهای متابولیکی نرمال ) ، مواجهه با پرتوهای فرابنفش و آلودگی هوا (دود سیگار و ...) تشکیل می شوند. به مرور زمان، تجمع رادیکالهای آزاد در پوست منجر به تخریب سلولها، ایجادالتهاب، کاهش سنتز کلاژن، افزایش فعالیت آنزیمهای تجزیه کننده و نهایتاً آسیب دیدن پوست، چروک و ایجاد بیماری هایی مثل سرطان می شود.
بدن انسان مکانیزمهایی برای کاهش و ترمیم آسیبهای ناشی از رادیکالهای آزاد دارد. آنتی اکسیدانهای بدن یکی از مهمترین مکانیزمهای دفاعی بدن هستند که با کاهش تشکیل و خنثی نمودن رادیکالهای آزاد، پیری پوست را به تاخیر انداخته و از ایجاد بیماری هایی که در اثر رادیکالهای آزاد بوجود می آیند (مثل التهاب پوست، آرتروز ، سرطان و غیره) ممانعت می نمایند.

«رادیکال آزاد زداها» و نقش آنها در حفظ سلامتی پوست

نقش زداینده های رادیکال های آزاد کمک به سیستم دفاعی پوست برای بازیابی عملکرد هماهنگ بدن می باشد. زادینده های رادیکال های آزاد واکنش های زنجیره ای را در مراحل مختلفی متوقف نموده و به این ترتیب جلوی تهاجمات رادیکالی را می گیرند و موجب حفظ لیپیدهای غشائی می شوند.
متابولیسم سلولی (خصوصاً تنفس) رادیکال های آزاد را تولید می کند. در حالت عادی سیستم ایمنی طبیعی موجود در سلول با استفاده از ابزارهایی که طبیعت در اختیارش قرار داده این رادیکالهای آزاد را از بین می برد. ابزارهایی مثل عوامل محافظ ، آنزیم ها (سوپراکساید دیسموتاز ، گلوتاتیون پروکسیداز و کاتالاز )، برخی عناصر کم مقدار (روی، سلنیوم) و ویتامین ها (ویتامین های A تا C و مخصوصاً ویتامین E )
اما تحت شرایط مشخصی، این تعادل هماهنگ به هم خورده و سیستم محافظ طبیعی سلول دیگر برای مقابله با عوامل مهاجم کافی نمی باشد. این شرایط به عنوان نمونه عبارتند از: رژیم غذایی فقیر ، مواجهه طولانی مدت و مکرر بدن در برابر پرتوهای یونیزه کننده (پرتوهای X ، پرتوهای UV و حمام آفتاب بیش از حد)، استفاده غلط از الکل و تنباکو، آلودگی و استرس به عنوان مثال فعالیت آلفاتوکوفرول یکی از مواد تشکیل دهنده ویتامین E در پروکسی شدن را به عنوان یکی از ابزارهای تدافعی طبیعی در نظر بگیرید:
هیدروژن فنولی این ملکول به رادیکال پروکساید منتقل شده و در نتیجه آلفا توکوفرول به یک رادیکال آزاد نسبتا پایدار و واکنش ناپذیر تبدیل می شود که قادر به ممانعت از واکنش پروکسی شدن می باشد. این واکنش می تواند به صورت زیر خلاصه شود: رادیکال آلفا توکوفرول سپس می تواند در یک واکنش دومی شرکت نموده و توسط یک رادیکال آزاد دیگر تخریب شود تا یک محصول غیر رادیکالی پایدار تشکیل شود.
اما تعداد معینی از رادیکال ها از این مکانیزم طبیعی دفاع فرار نمایند و به پوست آسیب بزنند.