شامپو آمیزه ای است از آب، مواد فعال کننده سطحی و مواد افزودنی. آب بخش عمده فرمولاسیون شامپو را تشکیل می دهد و ماده پایه ای شامپو محسوب می شود. سورفکتانت ها، پاک کننده های اصلی شامپو هستند. سایر موادی که در شامپو وجود دارد، برای تقویت کف، افزایش ویسکوزیته، اصلاح بو، رنگ و همچنین برای جلوگیری از فساد میکروبی شامپو به آن اضافه می شوند. در این مقاله هر یک از اجزاء تشکیل دهنده شامپو به طور خلاصه تعریف می شود.
افزودنی های شامپو خود به دو دسته تقسیم بندی می شوند.
الف- افزودنی های عمومی
موادی مانند
نگهدارنده ها برای جلوگیری از آلودگی میکروبی، نمک برای افزایش قوام شامپو و اسانس برای خوشبو نمودن شامپو و ا.د.ت.آ (EDTA) برای کاهش سختی آب و سیتریک اسید جهت تنظیم پ هاش جزء افزودنی های شامپو به حساب می آیند. اگر به ترکیبات تشکیل دهنده شامپوها دقت کنیم خواهیم دید اجزائی مثل اسیدسیتریک، نمک، ا.د.ت.ا،
نگهدارنده، اسانس، رنگ و آب در همه شامپوها مشترک هستند.
به همین علت به این نوع افزودنی ها، افزودنی های عمومی گفته می شود.
نگهدارنده ها
از آنجا که شامپو محیط مناسبی برای رشد میکرو ارگانیسم ها به ویژه باکتری سودوموناس است، در صورت عدم بکارگیری
نگهدارنده ها، به مرور زمان فاسد شده و بوی نامطبوع می دهد. مخلوط ایزوتیازولین ها و ترکیبات پارابن به عنوان
نگهدارنده در شامپوها استفاده می شود.
مهمترین
نگهدارنده های شامپو، ایزوتیازولین ها هستند. «متیل کلرو ایزوتیازولین اون» و «متیل تیازولین اون» از مهمترین ترکیباتی هستند که به عنوان
نگهدارنده برای از بین بردن میکروارگانیسم ها و جلوگیری از رشد و تکثیر آن ها در شامپوها استفاده می شوند.
عوامل کمپلکس دهنده
نمک اتیلن دی آمین تترا استیک اسید که به اختصار EDTA نامیده می شود، به شکل گسترده ای به عنوان عامل کیلیت کننده (شلات کننده) یا کمپلکس دهنده در شامپوها استفاده می شود. پلی فسفات ها و مواد فعال سطحی غیریونی نیز در لخته کردن نمک های کلسیم مؤثرند.
قوام دهنده
الکترولیت ها، رایج ترین ترکیبات قوام دهنده شامپوها هستند. معمولاً برای افزایش ویسکوزیته شامپوها،
یا
درصد نمک به
فرمولاسیون اضافه می کنند. نمک طعام یا کلرید سدیم و همچنین کلرید آمونیوم سبب افزایش ویسکوزیته شامپوها می شود. مشتقات
سلولزی مثل کربوکسی متیل
سلولز به اختصار CMC نیز برای افزایش شامپوها استفاده می شود.
تنظیم کننده pH
برای تنظیم pH شامپوها در محدوده
تا
از مواد
تنظیم کننده pH استفاده می شود. اسیدهای آلی مثل اسید سیتریک و اسید لاکتیک برای کاهش pH و بازهای آلی مثل تری اتانول آمین برای افزایش pH به
فرمولاسیون شامپو اضافه می شود.
اسانس شامپو
برای تأمین رایحه دلپذیر شامپوها، بخشی از
فرمولاسیون شامپو را به اسانس اختصاص می دهند. میزان مصرف اسانس در شامپوها معمولاً
تا
درصد است.
رنگ
برای زیبا کردن ظاهر شامپوها از ترکیبات رنگی در
فرمولاسیون شامپو استفاده می شود.
ب- افزودنی های اختصاصی
پروتئین ها،
ویتامین ها، عصاره های گیاهی، عوامل ضدشوره از مهم ترین افزودنی های شامپو هستند. هر نوع شامپو بر حسب اینکه چه ویژگی خاصی برای آن در نظر گرفته می شود، از افزودنی خاصی در ترکیبات آن استفاده می شود. انواع رایج شامپوها عبارتند از: تقویت کننده، ضدشوره، شامپوی موهای رنگ شده، شامپوهای حجم دهنده، شامپوهای کنترل کننده ترشح چربی و شامپو بچه.
بسته به نوع رنگ مو از قبیل دائمی، نیمه دائمی و موقتی بودن از مواد شیمیایی مختلفی در ترکیب رنگ موها استفاده می شود. آمونیاک یکی از مواد تشکیل دهنده رنگ مو است که موجب جدا شدن کوتیکول های مو و نفوذ رنگ به داخل مو می شود. اولین رنگ موی شیمیایی با ماده فنیل اتیلن دی آمین ساخته شده است.
دیکشنری آرایشی بهداشتی احسان حسنانی
ماده اکسیدان اصلی استفاده شده معمولاً هیدروژن پروکساید می باشد. از آنجا که هیدروژن پروکساید به راحتی تجزیه می شود، مواد شلات کننده و تنظیم کننده pH و دیگر ترکیبات پایدار کننده نیز اضافه می شوند. واکنش اکسیداسیون مطابق آنچه در شکل زیر نشان داده شده، اتفاق می افتد.