آمفوتری = amphoteric

amphoteric = آمفوتری، آمفوتریک

 • سورفکتانت آمفوتری (دوخصلتی): در pH بالا سر قطبی دارای بار الکتریکی منفی است

  سورفکتانت های آمفوتری سورفکتانت های آمفوتری سورفکتانت هایی هستند که به دلیل ماهیت دوگانه به همراه با تمامی انواع سورفکتانت ها قابل استفاده می باشند. ضمن اینکه قدرت کف کنندگی و پاک کنندگی ملایمی داشته و موجب تحریک پوست نمی شوند.

 سورفکتانت های آمفوتری وابسته به pH هستند و بسته به میزان pH محیط به شکل های مختلفی با سورفکتانت های کاتیونی، غیر یونی و آنیونی واکنش می دهند. در pH های پایین کاتیونی بوده و در pH های بالا به صورت آنیونی عمل می کنند. بتائین و مشتقات آن جزء سورفکتانت های آمفوتری می باشند. آلکیل بتائین، آلکیل آمیلو پروپیل بتائین و کوکامیدو پروپیل بتائین مثال هایی از انواع بتائین می باشند که در شامپوها کاربرد دارند. آلکیل بتائین ها

  در شامپو دو نوع سورفکتانت وجود دارد. سورفکتانت اولیه و ثانویه. سورفکتانت اولیه بیشترین مقدار را در شامپو داشته و مسئول اصلی ایجاد کف و پاک کنندگی است. سورفکتانت های ثانویه مجموعه ای دو یا چندتایی هستند که برای کم نمودن اثر خشن سورفکتانت اولیه یا ایجاد لطافت و تغییر در ماهیت کف به کار می روند. مواد تقویت کننده کف نیز سورفکتانت ثانویه تلقی می شوند. تقسیم بندی سورفکتانتهای شامپو سورفکتانت های شامپو به چهار دسته کاتیونی، آنیونی، غیر یونی و آمفوتری تقسیم می شوند.

 سورفکتانت های آمفوتری وابسته به pH هستند و بسته به میزان pH محیط به شکل های مختلفی با سورفکتانت های کاتیونی، غیر یونی و آنیونی واکنش می دهند. در pH های پایین کاتیونی بوده و در pH های بالا به صورت آنیونی عمل می کنند. بتائین و مشتقات آن جزء سورفکتانت های آمفوتری می باشند. آلکیل بتائین، آلکیل آمیلو پروپیل بتائین و کوکامیدو پروپیل بتائین مثال هایی از انواع بتائین می باشند که در شامپوها کاربرد دارند.

betaine

disodium cocoamphodiacetate

 شوینده های خاصی نیز وجود دارند که از نظر شیمیایی کاملاً متفاوتند مانند: سیلیکون و فلوروکربن ها که این ترکیبات مثال های خاصی از بخش آبگریز مولکول نیز هستند. انواع سیلکونی به صورت آنیونی، کاتیونی، غیریونی و آمفوتری وجود دارند ولی تمام آن ها زیر مجموعه انواع سیلیکونی می باشند.

 2- CMC شوینده های غیریونی و آمفوتری با افزایش الکترولیت به آن ها، چندان تغییر نمی کند. (اثر افزودن ترکیبات آلی بستگی به میزان حلالیت آن ها دارد).

 افزودن سارکوزینات با TEA سولفات جهت افزایش میزان کف، توصیه می شود. این در حالی است که TEA سولفات جای خود را به نمک آمونیوم (که ارزان تر بوده و مشکل ایجاد نیتروزو را ندارد)، انواع آمفوتری و منواستر سولفوسوکسینات ها داده است. در حال حاضر آمونیوم لوریل سولفات در بیشتر شامچوها و بیش از دیگر شوینده های آنیونی استفاه می شود. ادعا می شود نمک آمونیوم تحریک کنندگی کمتری نسبت به نمک سدیمی دارد. بهینه ترین مقدار الکل مخلوط شده در شامپو C12 %70-75؛ C14%25-30 است.

 Ref: Chemistry and Technology of the Cosmetics and Toiletries Industry, edited by S.D. Williams, W.H. Schmitt, P.16 کاندیشن کننده ها شامپوهایی که فقط با سورفکتانتهای آنیونی فرموله شده موها را زبر می کنند. شانه خوری مو در حالت خیس را مشکل نموده و روی مو بعد از خشک شدن الکتریسته ساکن به جا گذاشته و ظاهری پف کرده به آن می دهد. با اضافه کردن مواد نرم کننده یا کاندیشن کننده می توان این مشکل را برطرف نمود. استفاده از مواد کاندیشن کننده در شامپوهایی که حاوی سورفکتانتهای آمفوتری مثل بتائین است تاثیر بیشتری دارد. سورفکتانتهای کاتیونی که در کاندیشنرها استفاده می شوند یا سورفکتانتهای آنیونی سازگاری ندارد و نمی توان در فرمولاسیون شامپو از آنها استفاده نمود. در عوض می توان از پلیمرهای کواترتیزه مثل پلی کواترنیوم که با اغلب سورفکتانتهای آنیونی سازگار است استفاده نمود.

 مواد محافظ یا نگهدارنده شامپو از سه قسمت عمده تشکیل شده است: - آب اگر به فهرست ترکیبات تشکیل دهنده شامپوها نگاه کنیم، معمولا آب را در صدر این فهرست می بینیم. این به آن معنی است که آب بخش عمده وزن شامپو را تشکیل می دهد. در ساخت شامپوها از آب به عنوان حلال استفاده می شود. شامپوها محصولات ویژه حمام، صابون ها و امولسیون ها همگی حاوی آب هستند. به همین علت کیفیت آب مصرفی که برای ساخت یک محصول آرایشی بهداشتی استفاده می شود، حائز اهمیت است. معمولاً درصد از فرمولاسیون شامپو را آب تشکیل می دهد. آب به کار رفته در شامپوها از نوع آب املاح زدایی شده یا دمینرالیزه است. - مواد فعال سطحی یا سورفکتانت جزء اصلی یک شامپو مواد فعال کننده سطحی آن است. موادفعال کننده سطح به طورکلی به چهار دسته آنیونی، کاتیونی، آمفوتری و غیر یونی تقسیم بندی می شوند. در شامپو معمولا ترکیبی از موادفعال آنیونی (مانند سدیم لارت سولفات)، مواد آمفوتری (مانند بتائین ها) و مواد غیریونی (مانند کوکونات فتی اسید دی اتانول آمید) به عنوان مواد فعال کننده سطحی یا جزء اصلی استفاده می شود.

 سدیم لوریل اتر سولفات دی سدیم لارت سولفوسوکسینات این ماده که به اختصار سولفوسوکسینات نامیده می شود، یک ماده فعال کننده سطحی از نوع آنیونی بوده و علاوه بر پاک کنندگی بالا، بسیار ملایم است. سولفوسوکسینات کف خوبی تشکیل می دهد، سازگاری بالایی با پوست دارد، با سورفکتانت های آنیونی، غیریونی و آمفوتری سازگار است.

 دی سدیم لوریل سولفوسوکسینات سورفکتانت های آمفوتری برای ایمن سازی و افزایش ملایمت شامپوها، سورفکتانت های آنیونی را در ترکیب با سورفکتانت های آمفوتری در فرمولاسیون شامپو استفاده می کنند. بتائین های زنجیره بلند و مشتقات ایمیدازولین از مهمترین مواد فعال کننده سطحی آمفوتری می باشند. کوکامیدو پروپیل بتائین بتائین مایع شفاف زردرنگ ایست که جزء سورفکتانت های آمفوتری به شمار می آید. بتائین از ملایم ترین مواد شوینده و پاک کننده است. تقریبا در همه شامپوهای خارجی و ایرانی می توان ترکیب بتائین را پیدا نمود. بتائین تحریکات پوستی ناشی از تماس با سدیم لوریل اتر سولفات را کاهش داده، الکتریسیته ساکن موها را خنثی نموده و علاوه بر پاک کنندگی و کف کنندگی، از ملایمت بالایی برخوردار است.