سورفکتانت ها: دسته بندی شوینده ها

سید مسیح میرمقتدایی
کارشناس ارشد تحقیق و توسعه شرکت گلتاش

دسته بندی ترکیبات شوینده

شوینده ها (Surfactants) را می توان از جهات مختلف دسته بندی کرد ولی بهترین و معمول ترین حالت، دسته بندی بر اساس ساختار شیمیایی قسمت آبدوست مولکول می باشد. بر این اساس این ترکیبات شیمیایی به صورت ذیل تقسیم بندی می شوند:
آنیونی: قسمت فعال سطحی مولکول دارای یک بار منفی است مثل: C12H25 - CO – O-Na+
که در آن یک زنجیره آبگریز بلند، بار منفی را حمل می کند.

غیریونی: قسمت فعال سطحی مولکول دارای هیچ باری نمی باشد مثل:
C12H25 – O – (CH2CH2O)7 – H

کاتیونی: قسمت فعال سطحی مولکول دارای یک بار مثبت است مثل:

C12H25N(CH3)-3^+ Cl-
آمفوتری: قسمت فعال سطحی مولکول می تواند حال یک بار مثبت یا منفی و یا هر دو بوده که بسته به شرایط ممکن است متفاوت باشد مثل:
C12H25N+(CH3)2 – CH2COO-
شوینده های خاصی نیز وجود دارند که از نظر شیمیایی کاملاً متفاوتند مانند: سیلیکون و فلوروکربن ها که این ترکیبات مثال های خاصی از بخش آبگریز مولکول نیز هستند. انواع سیلکونی به صورت آنیونی، کاتیونی، غیریونی و آمفوتری وجود دارند ولی تمام آن ها زیر مجموعه انواع سیلیکونی می باشند.
دسته بندی مذکور یک تقسیم بندی کاملاً علمی نیست و بیشتر بر اساس مصرف مواد شوینده در صنعت شکل گرفته است. هرگونه دسته بندی مزایا و معایب خاصی دارد اما یک فهرست جامع باید خواننده را قادر ساخته تا به راحتی بتواند گروه ماهده مورد نظر را مشخص سازد.
برخی از نکات کلی در زمینه شوینده ها به قرار زیر است ولی باید توجه داشت که همیشه استثنائاتی نیز وجود دارند:
1- به طور کلی شوینده های آنیونی با انواع کاتیونی سازگار نیستند (و بالعکس).
2- غیریونی ها و آمفوتریک های حقیقی، با یک دیگر و همچنینی با انواع آنیونی و کاتیونی سازگار هستند.
3- اگر گروه آبگریز، یک زنجیره آلکیلی باشد، بهترین خواص شویندگی در محلول آبکی و در محدوده زنجیره های هیدروکربنی C10-C18 خواهد بود. زنجیره های آلکیلی بدون شاخه باعث افزایش ویسکوزیته و دارای خاصیت تجزیه پذیری زیستی بهتر و حلالیت کمتر نسبت به شوینده هایی هستند که زنجیره آن ها به صورت شاخه دار و یا حاوی حلقه است.
4- وجود بیش از یک گروه آبدوست در یک مولکول شوینده موجب افزایش حلالیت و تغییر طول ایده آل قسمت آبگریز به تعداد کربن های بیشتری می شود (طول شاخه آبگریز می تواند از مقدار اپتیمم ذکر شده فراتر رود).
5- اگر مولکول شوینده بتواند با اتیلن اکسید واکنش دهد، میزان حلالیت آن نسبت به مولکول اولیه در آب افزایش می یابد. اتیلن اکسید بیشتر، میزان این حلالیت را افزایش می دهد.
6- سولفات های آلی توسط اسیدهای داغ، به راحتی هیدرولیز می شوند. استرهای آلی هم به وسیله اسیدها هیدرولیز شده که این واکنش با قلیاها راحت تر صورت می گیرد. آمیدهای آلی نسبت به استرها و سولفات ها در واکنش های هیدرولیز شدن مقاوم تر هستند ولی سولفونات های آلی نسبت به هیدرولیز شدن با اسید داغ و یا حتی قلیای داغ مقاومند.

1- قلیاها = Alkalis قلیاها، مواد قلیایی، بازها، مواد با خاصیت بازی

2- آنیونی = Anionic آنیونی، دارای بار الکتریکی منفی

3- حلالیت = Solubility
limited solubility = حلالیت محدود

4- ویسکوز = Viscose ویسکوز، با قوام

5- آمفوتری = Amphoteric آمفوتری، آمفوتریک

6- کاتیونی = Cationic کاتیونیک، کاتیونی
ماده‌ای که توانایی آسیب رسانی به ژنوم یا اختلال در فرایندهای متابولیکی سلول را دارد.
cationic peptide = پپتید کاتیونی

aluminum salts and cationic ingredients = نمک های آلومینیوم و ترکیبات کاتیونی 

7- شویندگی = Detergency پاک کنندگی، دترجنسی
محصول آرایشی که معمولا در انتهای فرایند اصلاح برای تثبیت آرایش مو استفاده می شود
Detergency mechanism = مکانیسم شویندگی

8- سیلیکون = Silicon سیلیکون 
سیلیکون ها

silicone free = عاری از سیلیکون، بدون سیلیکون 
عددی برای اندازه گیری میزان محافظت یک فرآورده ضد آفتاب از پوست در برابر پرتوهای آفتاب که به اختصار SPF نامیده می شود.
silicone coated = پوشیده با سیلیکون

silicon rubber replica = رپلیکای سیلیکون کائوچو

silicone-based primers = پرایمرهای سیلیکونی

silicone-like skin feel = احساس لمس پوستی شبیه سیلیکون، نرم و لغزنده مثل سیلیکون 

to substitute silicones = برای جایگزین کردن با ترکیبات سیلیکونی (دایمتیکون ها و سیلوکسان ها )

oil phase containing only silicones = فاز روغنی شامل فقط سیلیكون

silicone oil, liquid polymerized siloxane with organic side chains. The most important member is polydimethylsiloxane = روغن سیلیکون، سیلوکسان مایع پلیمریزه شده دارای شاخه های آلی و ارگانیک

Silicone Elastomer Blend, Dow Corning® 9040, a mixture of high molecular weight silicone elastomer in cyclopentasiloxane = آمیزه الاستومر سیلیکون 

9- هیدرولیز = Hydrolysis

10- سورفکتانت = Surfactant سورفکتانت، ماده فعال سطحی
apply to damp hair and lather = روی موی نمدار مالیده و کف تشکیل دهید سورفکتانت، ماده فعال سطحی 

biosurfactants = بیوسورفکتانت ها

surfactant-free = محصولات فاقد سورفکتانت

surfactant or emulsifier = سورفکتانت یا امولسیفایر

biosurfactants, amphiphilic compounds produced on living surfaces = بیوسورفکتانت ها، ترکیبات آمفی فیلی (دو خصلتی) که توسط ارگانیسم های سطحی تولید می شوند 

micelles, micelle, aggregate of surfactant molecules that arrange themselves in a spherical form in aqueous solutions = میسل، مایسل، تجمع مولکول های سورفکتانت که به شکل کروی در محلول آبی

11- ویسکوزیته = Viscosity ویسکوزیته، گرانروی، قوام، مقاومت در برابر جاری شدن

high viscosity at rest = ویسکوزیته بالا در حالت سکون 

low-viscosity topical preparation = محصول موضعی با ویسکوزیته پایین

12- سورفکتانت ها = Surfactants سورفکتانت، ماده فعال سطحی 

biosurfactants = بیوسورفکتانت ها

biosurfactants, amphiphilic compounds produced on living surfaces = بیوسورفکتانت ها، ترکیبات آمفی فیلی (دو خصلتی) که توسط ارگانیسم های سطحی تولید می شوند 

مطلب فوق را در شبکه های اجتماعی زیر با دوستانتان به اشتراک بگذارید