مواد اولیه سازنده شامپو | ترکیبات شامپو

مهمترین مواد سازنده شامپو عبارتند از: آب، مواد فعال کننده سطحی و مواد افزودنی که عبارتند از مواد تقویت کننده کف، مواد ویسکوزیته دهنده، مواد نرم کننده (کاندیشن کننده)، مواد نگهدارنده (پرزرواتیو) و مواد افزودنی خاص.

اجزاء تشکیل دهنده شامپو

سورفکتانت یا عامل پاک کننده
تقویت کننده کف
حالت دهنده موی سر
مواد مؤثره یا اکتیو
مواد اصلاح کننده بو، رنگ، ویسکوزیته
مواد محافظ یا نگهدارنده

شامپو از سه قسمت عمده تشکیل شده است:

۱- آب

اگر به فهرست ترکیبات تشکیل دهنده شامپوها نگاه کنیم، معمولا آب را در صدر این فهرست می بینیم. این به آن معنی است که آب بخش عمده وزن شامپو را تشکیل می دهد. در ساخت شامپوها از آب به عنوان حلال استفاده می شود. شامپوها محصولات ویژه حمام، صابون ها و امولسیون ها همگی حاوی آب هستند. به همین علت کیفیت آب مصرفی که برای ساخت یک محصول آرایشی بهداشتی استفاده می شود، حائز اهمیت است. معمولاً ۷۰ درصد از فرمولاسیون شامپو را آب تشکیل می دهد. آب به کار رفته در شامپوها از نوع آب املاح زدایی شده یا دمینرالیزه است.

۲- مواد فعال سطحی یا سورفکتانت

جزء اصلی یک شامپو مواد فعال کننده سطحی آن است. موادفعال کننده سطح به طورکلی به چهار دسته آنیونی، کاتیونی، آمفوتری و غیر یونی تقسیم بندی می شوند. در شامپو معمولا ترکیبی از موادفعال آنیونی (مانند سدیم لارت سولفات)، مواد آمفوتری (مانند بتائین ها) و مواد غیریونی (مانند کوکونات فتی اسید دی اتانول آمید) به عنوان مواد فعال کننده سطحی یا جزء اصلی استفاده می شود.
در مورد سورفکتانت های شامپو بیشتر بدانیم. سورفکتانت ها یا مواد فعال کننده سطح که پاک کننده اصلی شامپوها هستند، دارای یک سر قطبی و یک بخش غیرقطبی می باشند. بخش غیرقطبی مولکول سورفکتانت قابل حل در روغن و بخش قطبی آن، قابل حل در آب است. وقتی که شامپو را استفاده می کنیم، بخش غیرقطبی به سمت مواد چربی و چرک موها قرار گرفته و بخش قطبی در درون آب قرار می گیرد و پس از تشکیل ساختاری به نام مایسل، چرک را از سطح مو جدا می کند. موادی که برای ساخت سورفکتانت های شامپو مورد استفاده قرار می گیرند، اسیدهای چرب برگرفته از روغن پالم هستند. نمونه ای از این مواد، سدیم لوریل اتر سولفات است.

سورفکتانت های آنیونی

آلکیل سولفات ها و آلکیل اتر سولفات ها، معروفترین مواد فعال کننده سطحی آنیونی هستند. نمک سدیم، آمونیوم و تری اتانول آمین این ترکیبات بیشترین کاربرد را در شامپو دارد. این ترکیبات معمولاً به صورت مخلوط در شامپوها استفاده می شوند.

سدیم لوریل اتر سولفات

سدیم لارت سولفات یا همان سدیم لوریل اتر سولفات با نام تجاری تگزاپون، خمیر نیمه شفاف سفید یا زردرنگی است که بوی ملایم داشته و از سورفکتانت های آنیونی محسوب می شود. الکل چرب به دست آمده از روغن پالم، با اکسید اتیلن ترکیب شده و الکل چرب اتوکسیلر را تشکیل می دهد. متعاقبا عمل سولفاته کردن (سولفاسیون) ترکیب حاصله را به SLES تبدیل می کند. سدیم لوریل اتر سولفات صدفی در اثر افزودن مواد صدفی کننده مانند اتیلن گلایکول مونو استئارات و اتیلن گلایکول ای استئارات به سدیم لوریل اتر سولفات، تگزاپون صدفی به دست می آید. این ماده که ظاهری صدفی مانند دارد، در شامپوهای سر و بدن و مایعات دستشویی کاربرد دارد.

دی سدیم لارت سولفوسوکسینات

این ماده که به اختصار سولفوسوکسینات نامیده می شود، یک ماده فعال کننده سطحی از نوع آنیونی بوده و علاوه بر پاک کنندگی بالا، بسیار ملایم است. سولفوسوکسینات کف خوبی تشکیل می دهد، سازگاری بالایی با پوست دارد، با سورفکتانت های آنیونی، غیریونی و آمفوتری سازگار است.

سورفکتانت های آمفوتری

برای ایمن سازی و افزایش ملایمت شامپوها، سورفکتانت های آنیونی را در ترکیب با سورفکتانت های آمفوتری در فرمولاسیون شامپو استفاده می کنند. بتائین های زنجیره بلند و مشتقات ایمیدازولین از مهمترین مواد فعال کننده سطحی آمفوتری می باشند.

کوکامیدو پروپیل بتائین

بتائین مایع شفاف زردرنگ ایست که جزء سورفکتانت های آمفوتری به شمار می آید. بتائین از ملایم ترین مواد شوینده و پاک کننده است. تقریبا در همه شامپوهای خارجی و ایرانی می توان ترکیب بتائین را پیدا نمود. بتائین تحریکات پوستی ناشی از تماس با سدیم لوریل اتر سولفات را کاهش داده، الکتریسیته ساکن موها را خنثی نموده و علاوه بر پاک کنندگی و کف کنندگی، از ملایمت بالایی برخوردار است.

سورفکتانت های غیر یونی

کوکونات فتی اسید دی اتانول آمید

این ماده که به اختصار کوکونات نامیده می شود، مایع ویسکوز زردرنگ و از سورفکتانت های غیریونی است. بخش آبگریز این ماده در pH های معمولی فاقد بار الکتریکی است. کوکونات را به عنوان افزایش دهنده کف، ماده غلیظ کننده (ویسکوزیته دهنده)، بهبود دهنده حالت پذیری مو و همچنین برای کاهش میزان تحریکات پوست در شامپوهای سر و بدن استفاده می کنند.

پلی سوربات ۲۰

مایع زردرنگی که از مشتقات سوربیتول می باشد. از آنجا که این ماده تقریبا با ۲۰ مول اتیلن اکساید اتوکسیله شده، به آن پلی سوربات ۲۰ می گویند و جزء سورفکتانت های غیریونی است.

پلی اتیلن گلایکول ۱۵۰ دی استئارات

سورفکتانت غیریونی، جامد، به شکل دانه های سفیدرنگ که به عنوان قوام دهنده در شامپوها استفاده می شود. این ماده در غلظت های پایین نیز قوام بالایی ایجاد می کند. منظور از قوام دهنده ترکیباتی هستند که ویسکوزیته را بالا می برند.

۳- افزودنی ها:

آلکانول آمیدها، آمین اکسیدها، الکترولیت ها، از موادی هستند که به عنوان تقویت کننده و تثبیت کننده کف در فرمولاسیون شامپوها استفاده می شوند. آلکانول آمیدهای اسیدهای چرب و اتیلن گلیکول مونو و دی استئارات معمولا به عنوان عوامل مات کننده یاصدفی کننده در شامپوها به کار می روند.
افزودنی های شامپو خود به دو دسته تقسیم بندی می شوند.

الف- افزودنی های عمومی

موادی مانند نگهدارنده ها برای جلوگیری از آلودگی میکروبی، نمک برای افزایش قوام شامپو و اسانس برای خوشبو نمودن شامپو و ا.د.ت.‌آ (EDTA) برای کاهش سختی آب و سیتریک اسید جهت تنظیم پ هاش جزء افزودنی های شامپو به حساب می آیند. اگر به ترکیبات تشکیل دهنده شامپوها دقت کنیم خواهیم دید اجزائی مثل اسیدسیتریک، نمک، ا.د.ت.ا، نگهدارنده، اسانس، رنگ و آب در همه شامپوها مشترک هستند. به همین علت به این نوع افزودنی ها، افزودنی های عمومی گفته می شود.

نگهدارنده ها

از آنجا که شامپو محیط مناسبی برای رشد میکرو ارگانیسم ها به ویژه باکتری سودوموناس است، در صورت عدم بکارگیری نگهدارنده ها، به مرور زمان فاسد شده و بوی نامطبوع می دهد. مخلوط ایزوتیازولین ها و ترکیبات پارابن به عنوان نگهدارنده در شامپوها استفاده می شود. مهمترین نگهدارنده های شامپو، ایزوتیازولین ها هستند. «متیل کلرو ایزوتیازولین اون» و «متیل تیازولین اون» از مهمترین ترکیباتی هستند که به عنوان نگهدارنده برای از بین بردن میکروارگانیسم ها و جلوگیری از رشد و تکثیر آن ها در شامپوها استفاده می شوند.

عوامل کمپلکس دهنده

نمک اتیلن دی آمین تترا استیک اسید که به اختصار EDTA نامیده می شود، به شکل گسترده ای به عنوان عامل کیلیت کننده (شلات کننده) یا کمپلکس دهنده در شامپوها استفاده می شود. پلی فسفات ها و مواد فعال سطحی غیریونی نیز در لخته کردن نمک های کلسیم مؤثرند.

قوام دهنده

الکترولیت ها، رایج ترین ترکیبات قوام دهنده شامپوها هستند. معمولاً برای افزایش ویسکوزیته شامپوها، ۱یا ۲درصد نمک به فرمولاسیون اضافه می کنند. نمک طعام یا کلرید سدیم و همچنین کلرید آمونیوم سبب افزایش ویسکوزیته شامپوها می شود. مشتقات سلولزی مثل کربوکسی متیل سلولز به اختصار CMC نیز برای افزایش شامپوها استفاده می شود.

تنظیم کننده pH

برای تنظیم pH شامپوها در محدوده ۵تا ۷از مواد تنظیم کننده pH استفاده می شود. اسیدهای آلی مثل اسید سیتریک و اسید لاکتیک برای کاهش pH و بازهای آلی مثل تری اتانول آمین برای افزایش pH به فرمولاسیون شامپو اضافه می شود.

اسانس شامپو

برای تأمین رایحه دلپذیر شامپوها، بخشی از فرمولاسیون شامپو را به اسانس اختصاص می دهند. میزان مصرف اسانس در شامپوها معمولاً ۰/۵تا ۱درصد است. رنگ برای زیبا کردن ظاهر شامپوها از ترکیبات رنگی در فرمولاسیون شامپو استفاده می شود.

ب- افزودنی های اختصاصی

پروتئین ها، ویتامین ها، عصاره های گیاهی، عوامل ضدشوره از مهم ترین افزودنی های شامپو هستند. هر نوع شامپو بر حسب اینکه چه ویژگی خاصی برای آن در نظر گرفته می شود، از افزودنی خاصی در ترکیبات آن استفاده می شود. انواع رایج شامپوها عبارتند از: تقویت کننده، ضدشوره، شامپوی موهای رنگ شده، شامپوهای حجم دهنده، شامپوهای کنترل کننده ترشح چربی و شامپو بچه.
در فرمولاسیون شامپوهای نوین مواد ویژه ای برای خلق اثربخشی خاص به شامپو اضافه می گردند تا شامپو علاوه بر شویندگی بتواند ویژگی های زیبایی مورد انتظار را نیز برآورده نماید. در انتخاب شامپوی مناسب، دقت به مواد فعال کننده سطح و همچنین افزودنی های اختصاصی بسیار مهم است.
پروتئین تخم مرغ با مو پیوند ایجاد نمی کند بنابراین استفاده از آن در شامپو فقط یک مانور تبلیغاتی (Gimmick) است. مواد مرطوب کننده‏، موی شما را هیدراته می کند درست همان اثری که بر روی پوست هم دارد.
پنتنول و ویتامین ب۵ برخلاف بقیه ویتامین ها به داخل محور مو نفوذ می کنند و برای افزایش استحکام و سلامت مو مفید می باشد. (دقت کنید که از ویتامین برای افزودن خواص نرم کنندگی استفاده شده نه تغذیه و تقویت مو) هرچند پروتوئین موجود در شامپو ها به داخل محور مو نفوذ نمی کنند اما با پوشانیدن سطح مو باعث پرپشت به نظر آمدن و افزایش خاصیت نرم کنندگی می شوند. پروتوئین ابریشم به افزایش درخشندگی مو کمک می کند.

دپنتنول

دپنتنول یا پرو ویتامین B5 به شکل مایع شفاف، بدون رنگ و غلیظ عرضه شده و در فرمولاسیون شامپوها و محصولات آرایشی بهداشتی به عنوان ماده پیش ساز ویتامین B5 یا اسید پنتوتنیک استفاده می شود. دپنتنول نفوذ نسبتا عمیقی به داخل پوست دارد و رطوبت پوست را تأمین می نماید. گوار هیدروکسی پروپیل تریمونیوم کلراید این ماده که به اختصار گوار نامیده می شود، پودر سفیدرنگ مایل به زرد است و از دسته سورفکتانت های کاتیونی به شمار می آید. این ماده، لایه نازکی روی سطح پوست یا مو تشکیل داده، سورفکتانت های آنیونی به جا مانده از شامپو را خنثی کرده و از پوست و ومو محافظت می کند. گوار به شامپوها، لوسیون ها و محصولات آرایشی ویسکوزیته می دهد و با سایر مواد فعال کننده سطحی سازگار است. گوار نرم کننده پوست و مو می باشد. این ترکیب علاوه بر شامپوها، در کرم های نرم کننده، ژل های موی سر، اسپری های ضد عرق و کرم های ضدآفتاب نیز استفاده می شود.

پلی کواترنیوم ۱۰

حالت دهنده کاتیونی به شکل پودر سفیدرنگ که به عنوان نرم کننده در فرمولاسیون شامپوها استفاده می شود. این ترکیب در آب قابل حل بوده و قابلیت ترمیم شکاف های انتهایی مو (split end) را دارد. شانه خوری و شکل گیری مو را افزایش می دهد و با سایر مواد فعال کننده سطحی سازگاری بالایی دارد.

1- کربوکسی متیل سلولز = Carboxymethyl Cellulose
Carboxymethyl Cellulose, CMC = کربوکسی متیل سلولز، قوام دهنده رایج در صنایع آرایشی بهداشتی

Sodium carboxymethyl cellulose (CMC) = سديم كربوكسي متيل سلولز

2- سدیم لارت سولفات = Sodium Laureth Sulfate سدیم لورت سولفات 

3- میکروارگانیسم ها = Microorganisms میکروارگانیسم ها

fungus, eukaryotic organisms that includes unicellular microorganisms such as yeasts and molds, as well as multicellular fungi = قارچ، ارگانیسم یوکاریوتیکی که شامل میکروارگانیسم های تک سلولی مثل مخمر و کپک و همچنین قارچ های چند سلولی می شود. 

4- عصاره های گیاهی = Herbal Extracts عصاره های گیاهی 

5- تری اتانول آمین = Triethanolamine تری اتانول آمین

6- آلودگی میکروبی = Microbial Contamination آلودگی میکروبی

7- تنظیم کننده pH = Ph Adjusters تنظیم کننده pH

8- پرو ویتامین B5 = Pro-Vitamin B5 پرو ویتامین B5، ماده پیش ساز ویتامین B5، نام دیگر دپنتنول

9- میکروارگانیسم = Microorganism میکروارگانیسم
میکروارگانیسم ها

fungus, eukaryotic organisms that includes unicellular microorganisms such as yeasts and molds, as well as multicellular fungi = قارچ، ارگانیسم یوکاریوتیکی که شامل میکروارگانیسم های تک سلولی مثل مخمر و کپک و همچنین قارچ های چند سلولی می شود. 

10- اسید پنتوتنیک = Pantothenic Acid پنتوتنیک اسید

11- پلی کواترنیوم = Polyquaternium
polyquaternium 44 = پلی کواترنیوم 44

12- سولفوسوکسینات = Sulfosuccinate سولفوسوکسینات، نوعی ماده سورفکتانت آنیونی ملایم

13- سورفکتانت ها = Surfactants سورفکتانت، ماده فعال سطحی 

biosurfactants = بیوسورفکتانت ها

biosurfactants, amphiphilic compounds produced on living surfaces = بیوسورفکتانت ها، ترکیبات آمفی فیلی (دو خصلتی) که توسط ارگانیسم های سطحی تولید می شوند 

14- افزایش دهنده = Enhancer تقویت کننده

penetration enhancer = افزایش دهنده قدرت نفوذ

15- اتیلن اکساید = Ethylene Oxide اتیلن اکساید، اکسید اتیلن، ترکیب گازی با دو اتم کربن و یک اتم اکسیژن که برای سنتز اتیلن گلایکول و همچنین سدیم لوریل اتر سولفات و سایر ترکیبات اتوکسیله استفاده می شود. اتیلن اکساید سمی بوده و برای استریل کردن هم کاربرد دارد، دی اکسان از به هم پیوستن دو اتم اتیلن اکساید به وجود می آید. 

16- ایزوتیازولین = Isothiazolin
methylisothiazolinone = متیل ایزوتیازولینون

Methylchloroisothiazolinone  = متیل کلرو ایزوتیازولینون

17- اسید سیتریک = Citric Acid سیتریک اسید

18- تثبیت کننده = Fixative
affixative = محصولی مثل اسپری مو یا لوسیون تثبیت کننده که برای تثبیت آرایش مو استفاده می شود. 
مولکول های بسیار فعال که معمولاً یک الکترون جفت نشده در لایه ظرفیت دارند. رادیکالهای آزاد واکنش پذیری بالایی داشته و می توانند موجب آسیب زدن به پوست شوند. رادیکال های آزاد معمولاً در اثر مواجهه با پرتوهای فرابنفش آفتاب ایجاد می شوند و در محصولات آرایشی از ترکیبات آنتی اکسیدان برای مهار رادیکال های آزاد استفاده می شود.
FIXATIVE, The property of a fragrance which prolongs the continuity and life of the odor. A fixative acts by improving, fortifying or transporting the vapors of other perfume materials. = تثبیت كننده

19- ایمیدازولین = Imidazoline

20- مواد سازنده = Ingredients مواد تشکیل دهنده

Other Ingredients = سایر مواد

active ingredients = مواد موثره

anti acne ingredients = مواد ضدآکنه

cleansing ingredients = مواد پاک کننده

stressful ingredients = ترکیبات پرتنش مثل الکترولیت ها، اسیدهای آلفا هیدروکسی و نگهدارنده ها که قوام فرمولاسیون را تحت تأثیر قرار می دهند و موجب ناپایداری ژل کننده ها می شوند. 

anti aging ingredients = مواد ضدپیری

weighs the ingredients = توزین مواد

anti wrinkle ingredients = مواد ضدچروک

pH adjusting ingredients = مواد تنظیم کننده پ هاش

entrap active ingredients = به دام انداختن مواد مؤثر 

fragrance and aroma ingredients = مواد معطر و خوشبو

hydrators and soothing ingredients = مواد آبرسان و التیام بخش

aluminum salts and cationic ingredients = نمک های آلومینیوم و ترکیبات کاتیونی 

petroleum derived ingredients like mineral oil = مواد مشتق از نفت مثل مینرال اویل

Requires lipid rich and water binding ingredients = به مواد غنی از لیپید و جذب کننده آب نیاز دارد

BLEND, Harmonious mixture of perfumery ingredients. = به آمیزه همگنی از مواد عطری بلند می گویند

INCI, International Nomenclature of Cosmetic Ingredients = سیستم نامگذاری بین المللی مواد اولیه آرایشی بهداشتی 

Requires water binding ingredients and to up water intake = به مواد اتصال دهنده آب و افزایش جذب آب نیاز دارد

DRY, A sensation produced by certain perfume ingredients which give a woody, masculine effect. = خشك: احساس خشكی در اثر استفاده از عطریات ایجاد می شود كه اثر چوبی و مردانه دارد.

ROUNDING OUT, Perfume ingredients, often from natural origins, added to fragrance compositions to enrich, modify or soften any harsh qualities. = مواد معطر معمولاً با منشأ طبیعی كه به فرمولاسیون عطر اضافه می شود تا ویژگی های خوب به آن بدهد.

LEATHER, Fragrance type and odor resembling the sweet, pungent smokiness characteristic of the ingredients used in the tanning process of leathers. = چرمی: عطرهایی كه بوی مشابه تركیبات شیرین، نافذ، دودی مورد استفاده در پروسه دباغی چرم دارند.

IONONES, One of the most valued synthetic perfume ingredients. They have a fresh, violet aroma and were first introduced into perfumery in 1936 in Violettes de Toulouse. = آیونونها: یكی از باارزش ترین مواد عطری سنتزی، رایحه تازه و گل بنفشه دارند. در سال 1936 به صنعت عطرسازی معرفی شدند.

ALDEHYDES, Aldehydes are an essential class of perfume ingredients that impart a vivid top note to the perfume. Aldehydes were first successfully incorporated into a perfume by Ernest Beaux in 1921 in Chanel No 5. = آلدهیدها، آلدهیدها دسته خاصی از تركیبات عطری هستند كه به نوت فوقانی عطر عمق می‌بخشند. آلدهیدها برای اولین بار توسط اِرنست بو در سال 1921 در شانل شماره 5 به صورت موفقیت‌آمیز استفاده شدند.

21- اسیدهای چرب = Fatty Acids اسیدهای چرب، مواد سازنده چربی ها و روغن ها

exogenous fatty acids = اسیدهای چرب منابع خارجی

non-esterified fatty acids, NEFA = اسیدهای چرب استری نشده

22- تنظیم پ هاش = Ph Adjustment

23- استیک اسید = Acetic Acid استیک اسید، مایع اسیدی بدون رنگ که اسید اصلی سرکه است.

DEHYDROACETIC ACID = دی هیدرواستیک اسید

EDTA, Ethylenediaminetetraacetic acid = ادتا، ا.د.ت.آ، اتیلن دی آمین تترا استیک اسید، ماده شلات کننده، از افزودنی های شامپو که به منظور کاهش اثر سختی آب بر کف کنندگی اضافه می شود

24- مواد مؤثره = Active Ingredients مواد موثره

entrap active ingredients = به دام انداختن مواد مؤثر 

25- شلات کننده = Chelating Agent ماده شلات کننده، ماده کیلیت کننده

26- صدفی کننده = Pearlising Agent

27- قوام دهنده = Thickener قوام دهنده، غلیظ کننده

polymeric thickeners = غلیظ کننده های پلیمری

28- ویتامین ها = Vitamins ویتامین ها

29- شلات کننده = Chelator شلات کننده

30- سودوموناس = Pseudomonas باکتری سودوموناس

pseudomonas aeruginosa = سودوموناس آئروژینوزا، نوعی باکتری گرم منفی میله ای شکل

pseudomonas, genus of Gram-negative bacteria = سودوموناس، گونه ای از باکتری های گرم نگاتیو

مطلب فوق را در شبکه های اجتماعی زیر با دوستانتان به اشتراک بگذارید