صابون یک سورفکتانت آنیونی از جنس کربوکسیلات است که اسید چرب تشکیل دهنده آن می تواند دودسیل، میریستیل، استئاریک یا اولئیک باشد. مزیت صابون ها آن است که حاوی مواد نفتی نیستند اما عیب بزرگ صابون ها ناپایداری در برابر یون کلسیم و منیزیم (سختی آب) است. صابون پیه، صابون نارگیل، صابون های اولئیک و صابون های تال از انواع مختلف صابون می باشند.
5- مواد آرایشی و شامپوها:
صابون ها در آب نرم بیشتر خواص مورد نظر برای یک شامچو را دارا می باشند ولی برای بدست آوردن یک محلول شفاف صابون باید pH آن قلیایی باشد. قلیائیت باعث زبر و خشن شدن پوشش سطحی مو شده که این امر موجب کدورت ظاهری می می شود. این معایب را می توان به وسیله یک اسید رزین ملایم یا به وسیله استفاده از نمک های آلکانول آمینهایی با قلیائیت کمتر، مرتفع ساخت. در آب های سخت نیز
صابون ها در اثر ایجاد رسب با یون های کلسیم و منیزیم باعث ایجاد کدورت بر روی مو می شوند. این مورد نیز به وسیله افزودن یک دیسپرس کننده صابون اهکی یا با استفاده از مواد کمپلکس دهنده کلسیم و منیزیم مانند
EDTA یا پلی فسفات ها قابل جلوگیری است ولی هیچ یک از این ترکیبات اثری بر روی قلیائیت صابون ندارند. اسیدهای چرب آزاد در زیر pH = 8 حالت شامپو را بهبود می بخشند؛ C18 برای محلول شوینده ها، یک غلظت دهنده و کدرکننده است.
شامپو آمیزه ای است از آب، مواد فعال کننده سطحی و مواد افزودنی. آب بخش عمده فرمولاسیون شامپو را تشکیل می دهد و ماده پایه ای شامپو محسوب می شود. سورفکتانت ها، پاک کننده های اصلی شامپو هستند. سایر موادی که در شامپو وجود دارد، برای تقویت کف، افزایش ویسکوزیته، اصلاح بو، رنگ و همچنین برای جلوگیری از فساد میکروبی شامپو به آن اضافه می شوند. در این مقاله هر یک از اجزاء تشکیل دهنده شامپو به طور خلاصه تعریف می شود.
افزودنی های شامپو خود به دو دسته تقسیم بندی می شوند.
الف- افزودنی های عمومی
موادی مانند
نگهدارنده ها برای جلوگیری از آلودگی میکروبی، نمک برای افزایش قوام شامپو و اسانس برای خوشبو نمودن شامپو و ا.د.ت.آ (
EDTA) برای کاهش سختی آب و سیتریک اسید جهت تنظیم پ هاش جزء افزودنی های شامپو به حساب می آیند. اگر به ترکیبات تشکیل دهنده شامپوها دقت کنیم خواهیم دید اجزائی مثل اسیدسیتریک، نمک، ا.د.ت.ا،
نگهدارنده، اسانس، رنگ و آب در همه شامپوها مشترک هستند.
به همین علت به این نوع افزودنی ها، افزودنی های عمومی گفته می شود.
نگهدارنده ها
از آنجا که شامپو محیط مناسبی برای رشد میکرو ارگانیسم ها به ویژه باکتری سودوموناس است، در صورت عدم بکارگیری
نگهدارنده ها، به مرور زمان فاسد شده و بوی نامطبوع می دهد. مخلوط ایزوتیازولین ها و ترکیبات پارابن به عنوان
نگهدارنده در شامپوها استفاده می شود.
مهمترین
نگهدارنده های شامپو، ایزوتیازولین ها هستند. «متیل کلرو ایزوتیازولین اون» و «متیل تیازولین اون» از مهمترین ترکیباتی هستند که به عنوان
نگهدارنده برای از بین بردن میکروارگانیسم ها و جلوگیری از رشد و تکثیر آن ها در شامپوها استفاده می شوند.
عوامل کمپلکس دهنده
نمک اتیلن دی آمین تترا استیک اسید که به اختصار
EDTA نامیده می شود، به شکل گسترده ای به عنوان عامل کیلیت کننده (شلات کننده) یا کمپلکس دهنده در شامپوها استفاده می شود. پلی فسفات ها و مواد فعال سطحی غیریونی نیز در لخته کردن نمک های کلسیم مؤثرند.
قوام دهنده
الکترولیت ها، رایج ترین ترکیبات قوام دهنده شامپوها هستند. معمولاً برای افزایش ویسکوزیته شامپوها،
یا
درصد نمک به
فرمولاسیون اضافه می کنند. نمک طعام یا کلرید سدیم و همچنین کلرید آمونیوم سبب افزایش ویسکوزیته شامپوها می شود. مشتقات
سلولزی مثل کربوکسی متیل
سلولز به اختصار CMC نیز برای افزایش شامپوها استفاده می شود.
تنظیم کننده pH
برای تنظیم pH شامپوها در محدوده
تا
از مواد تنظیم کننده pH استفاده می شود. اسیدهای آلی مثل اسید سیتریک و اسید لاکتیک برای کاهش pH و بازهای آلی مثل تری اتانول آمین برای افزایش pH به
فرمولاسیون شامپو اضافه می شود.
اسانس شامپو
برای تأمین رایحه دلپذیر شامپوها، بخشی از
فرمولاسیون شامپو را به اسانس اختصاص می دهند. میزان مصرف اسانس در شامپوها معمولاً
تا
درصد است.
رنگ
برای زیبا کردن ظاهر شامپوها از ترکیبات رنگی در
فرمولاسیون شامپو استفاده می شود.
ب- افزودنی های اختصاصی
پروتئین ها،
ویتامین ها، عصاره های گیاهی، عوامل ضدشوره از مهم ترین افزودنی های شامپو هستند. هر نوع شامپو بر حسب اینکه چه ویژگی خاصی برای آن در نظر گرفته می شود، از افزودنی خاصی در ترکیبات آن استفاده می شود. انواع رایج شامپوها عبارتند از: تقویت کننده، ضدشوره، شامپوی موهای رنگ شده، شامپوهای حجم دهنده، شامپوهای کنترل کننده ترشح چربی و شامپو بچه.