آیا سولفات در شامپوها مضر است؟ بدون سولفات چیست؟

چرا موضوع سولفات و شامپوهای عاری از سولفات مورد توجه قرار گرفته است؟

اخیراً زیاد می‌شنوم كه می‌گویند سولفات‌ها سرطان‌زا، مضر و خطرناك هستند. به همین علت تصمیم گرفتم در یك پست جداگانه در موردش صحبت كنم. راستش برای من كه از سال 83 تا به الان به صورت جدی در صنعت آرایشی بهداشتی فعالیت می‌کنم كاملاً محسوس است كه سولفات و شامپوهای بدون سولفات اوایل اصلاً دغدغه نبود و تب شامپوهای بدون سولفات جدیداً فوران كرده است.
در این فایل آموزشی قصد دارم بگویم كه سولفات چیست و چرا می‌گویند مضر است؟ بالاخره خوب است یا بد؟ استفاده كنیم یا استفاده نكنیم؟ در ادامه با من همراه باشید.

سولفات چیست؟

قبل از اینكه صحبتمان را در مورد سولفات شروع كنیم و بگوییم كه آیا بی‌خطر است یا مضر، اجازه دهید بگوییم اصلاً سولفات چیست؟ شاید خیلی افراد ایده‌ای ندارند كه اصلاً سولفات چه چیزی است. ما در مورد چه چیزی صحبت می‌کنیم؟
از دو منظر می‌توان به ماهیت و چیستی سولفات‌ها نگاه كرد. از دیدگاه شیمی، سولفات‌ها بنیان‌های سولفوریك اسید هستند كه در ادامه در موردش صحبت می‌کنیم. از دیدگاه آرایشی بهداشتی سولفات‌ها تركیباتی مثل سدیم لوریل اتر سولفات هستند كه بعضاً در رأس تركیبات تشکیل‌دهنده شامپوها بعد از آب قرار می‌گیرند و خیلی افراد معتقدند كه باعث آسیب رساندن به موها می‌شود. در ادامه توضیح می‌دهیم كه از دیدگاه شیمی سولفات چیست.


شیمی سولفات ها

در این شكل مولکول سولفوریك اسید را مشاهده می‌کنید. همان‌طور كه می‌دانید سولفوریك اسید دو هیدروژن اسیدی دارد. حالا اگر جای هیدروژن‌های اسیدی اتم‌هایی دیگری مثل سدیم قرار دهیم، نمك سولفات آن به دست می‌آید. مثلاً اسم این تركیب سولفات سدیم است. حال اگر یكی از این سدیم‌ها را برداریم و به جای آن یك الكل چرب قرار دهیم اگر الكل چرب لوریل الكل باشد، تركیبی كه به دست می‌آید سدیم لوریل سولفات نامیده می‌شود. برای اینكه ملایمت تركیب شوینده بیشتر شود از الکل‌های چرب اتوكسیله استفاده می‌کنند.
 الكل چرب اتوكسیله الكلی است كه در داخل مولکولش واحدهای اكسید اتیلن قرار داده شده است. اگر این واحدهای اكسید اتیلن وجود داشته باشد به این تركیب سدیم لوریل اتر سولفات می‌گوییم و اگر وجود نداشته باشد سدیم لوریل سولفات می‌گوییم. همان‌طور كه در این تركیب می‌بینید یك سدیم دیگر هم وجود دارد. حال اگر این سدیم را برداشته و به جای آن آمونیوم قرار دهیم آمونیوم لوریل سولفات می‌شود و اگر اتوكسیله داشته باشد آمونیوم لوریل اتر سولفات می‌شود. وقتی كه می‌گوییم شامپوی بدون سولفات یعنی هیچ‌کدام از این تركیبات سولفات دار و مشتقاتشان در شامپو وجود نداشته باشد.

مفهوم آزایشی بهداشتی سولفات ها

در ویدئوی قبلی در مورد شیمی سولفات‌ها مفصل صحبت كردیم و الان می‌خواهیم به صورت خیلی ساده از دیدگاه آرایشی بهداشتی بگوییم كه سولفات چیست. منظور ما از سولفات در شامپوها و محصولات پاک‌کننده سه مورد سدیم لوریل سولفات، سدیم لوریل اتر سولفات و آمونیوم لوریل سولفات هستند. البته تركیبات سولفات دار دیگری نیز هستند كه كمابیش استفاده می‌شوند ولی رایج‌ترین سولفات‌ها همین مواردی بود كه خدمتتا  ن عرض كردم. این تركیبات سال‌های زیادی است كه مورد استفاده قرار گرفته اما برای اولین بار در سال 1930 شركت پروکتر اَند گَمبل، Procter & Gamble) ) بود كه سولفات‌ها را به شكل كنونی در شامپوها استفاده و دنیای شامپوها را متحول كرد.
شاید برایتان جالب باشد كه بدانید كه شامپوهایی كه برای اولین بار توسط این سولفات‌ها فرموله شد و مورد استقبال قرار گرفت در حال حاضر در یكی از موزه‌های آمریكا نگهداری می‌شود و قبل از آن هم از سال 1800 كلاً این تركیبات كشف شده بودند و به شکل‌های مختلفی استفاده می‌شدند.

تشخیص سولفات ها

برای اینكه متوجه شویم شامپویی سولفات دارد یا خیر، بایستی به فهرست تركیبات تشکیل‌دهنده آن مراجعه كنیم و كلمه سولفات را كه به این دو شكلSLS/SLES نوشته می‌شود را در آن جستجو كنیم. معمولاً شامپوهای سولفات دار یك یا تعداد بیشتری از این تركیبات را دارد و در فهرست تركیبات تشکیل‌دهنده درج شده است.
 در ادامه در خصوص اینكه آیا سولفات‌ها مضر هستند یا خیر صحبت می‌کنیم.

آیا سولفات ها مضر هستند؟

سؤالی كه پیش می‌آید این است كه سولفات‌ها خوب هستند یا خیر؟ آیا سولفات‌ها مضر هستند؟ اجازه دهید پاسخ به این سؤال را خیلی سریع بدهم و بعد مبحث را باز كنیم. اگر منظور از مضر بودن، سرطان‌زا بودن است خیر، سرطان‌زا نیست. اگر منظور از مضر بودن، محرك بودن و ایجاد تحریك و خارش است بله، محرك است. حالا مبحث را باز می‌کنیم.

تحریک کنندگی سولفات ها

اگر شما سدیم لوریل سولفات را در تماس مستقیم پوست قرار دهید، پوست را تحریك می‌کند. اگر شامپوهای حاوی این ماده با چشم تماس داشته باشند چشم را می‌سوزانند. اگر در شامپو غلظت بالایی از سولفات‌ها استفاده شده باشد باعث خارش پوست سر می‌شود و موها در اثر استفاده از آن خشك می‌شوند. هرچه مقدار این سولفات‌ها بیشتر باشد تحریک‌کنندگی و خشک‌کنندگی بیشتری خواهد داشت. بله، از این نظر محرك است. اما برای اینكه بگوییم یك تركیبی سرطان‌زا می‌باشد یا خیر بایستی اودینس بیس (Evidence Based) صحبت كنیم. یعنی باید بر اساس مدارك علمی صحبت كنیم. مجله معتبری به نام American Toxicology است. در این مجله همان‌طور كه از نامش پیداست در مورد مسمومیت‌زایی تركیبات صحبت می‌کند. در یكی از شماره‌های این مجله در سال 1983 مقاله‌ای می‌باشد كه اختصاصاً در مورد سولفات‌ها صحبت كرده است. در این مجله در مورد دو سولفات رایج كه عبارتند از سدیم لوریل سولفات و آمونیوم لوریل سولفات كاملاً توضیح داده و نتیجه تحقیقات را عنوان كرد ه است. برای دستیابی به این مقاله، سایتی به نام CIR-SAFETY.ORG است.

سرطانزایی سولفات ها

به طور كلی، برای اینكه بخواهیم ایمنی یك ماده در مورد محصولات آرایشی بهداشتی را بدانیم باید در این سایت مطالعه كنیم. در این مقاله در مورد سولفات‌ها این نتیجه‌گیری را كرده كه تركیبات سولفات در غلظت بالای 2 درصد تحریک‌کننده پوست هستند. همچنین با صراحت عنوان كرده كه سولفات‌ها سرطان‌زا نیستند و در ادامه گفته كه هرچه از 2 درصد بیشتر استفاده شود، پوست را بیشتر تحریك می‌کند.
مباحث این درس را خلاصه می‌کنم؛ گفتیم كه سولفات‌ها سرطان‌زا نیستند، گفتیم سولفات‌ها در غلظت بالای 2 درصد تحریک‌کننده و باعث ایجاد خارش پوست سر می‌شوند و هرچه مقدار آنها از 2 درصد بیشتر شود به همان نسبت میزان تحریک‌کنندگی‌شان بیشتر می‌شود.

چگونه می توان سولفات ها را ملایم کرد؟

می‌دانستید كه برخی از تركیبات باعث می‌شوند تحریک‌کنندگی سولفات‌ها كم شود. یك منحنی به شما نشان می‌دهم كه خیلی جالب است. در این منحنی نشان داده شده كه اگر سدیم لوریل سولفات در تركیب با بتائین استفاده شود در یك جایی یعنی مثلاً نسبت 4 به 6 آن، میزان تحریک‌کنندگی آن به حداقل می‌رسد. تحریک‌کنندگی سدیم لوریل سولفات به تنهایی 45 است. بتائین هم به تنهایی تحریک‌کنندگی‌اش خیلی عدد بالایی است. در غلظت صد در صد تحریک‌کنندگی‌اش عدد 50 است. ولی وقتی این‌ها در كنار هم قرار می‌گیرند یك نقطه بهینه‌ای تشكیل می‌دهند كه در آن میزان تحریک‌پذیری به حداقل می‌رسد. می‌خواهم به این نتیجه برسم كه درست است كه سولفات‌ها تحریک‌کننده هستند ولی در كنار برخی دیگر از اجزاء فرمولاسیون میزان تحریک‌کنندگی‌شان می‌تواند كمتر شود. نكته دیگر آنكه سولفات‌ها از روی سطح پوست و مو شسته می‌شوند و بنابراین با خوب شستشو دادن و خوب آبكشی كردن می‌توان تحریک‌پذیری سولفات‌ها را كاهش داد. به همین خاطر گفته می‌شود كه وقتی شامپو به سر می‌زنید دقت كنید كه به خوبی آبكشی كنید تا هرگونه بقایای شامپو از لابه‌لای موها خارج شود. پس اگر خلاصه بخواهیم بگوییم؛ سولفات‌ها را با استفاده از تركیبات دیگری در فرمولاسیون شامپو ملایم می‌کند. بنابراین اگر شامپویی خوب طراحی شده باشد با وجود داشتن سولفات می‌تواند ملایم باشد. نكته دوم آنكه شامپوها را به خوبی آبكشی كنید تا تحریک‌کنندگی تركیبات سولفات دار آنها به حداقل برسد.


چرا سولفات فری؟

حتماً برای شما سؤال پیش می‌آید كه پس چرا گفته می‌شود انقدر سولفات بد است؟ پس چرا گفته می‌شود سولفات فری (Fee) استفاده كنید. در ادامه به این پرسش پاسخ داده می‌شود. می‌خواهیم به این سؤال پاسخ دهیم كه چرا گفته می‌شود شامپوهای بدون سولفات بد است و چرا می‌گویند سولفات فِری استفاده كنیم. به طور خلاصه اگر بخواهیم به این پرسش پاسخ دهیم یك بخش آن تجاری است یعنی تبلیغات منفی كه در مورد سولفات‌ها شده و یك بخش آن هم واقعاً این است كه بعضی از کارخانه‌ها بیش از حد سولفات در شامپوها استفاده می‌کنند و این شامپوها برای كسانی كه كراتینه كردند و یا موهایشان را رنگ و دكلره كردند واقعاً به مو آسیب می‌زند. مبحث را باز می‌کنیم.

تبلیغات منفی علیه سولفات ها

گوگل امكانات زیادی دارد. یكی از زیباترین امكاناتش گوگل ترندز google trends)) است. گوگل ترندز یك بخش از گوگل است كه شما یك عبارت یا اصطلاح را وارد می‌کنید و برای شما مشخص می‌کند كه عبارت و اصطلاح در چه مکان‌های جغرافیایی خیلی جستجو می‌شود. و در چه بازه‌های زمانی مورد توجه قرار گرفته است. در گوگل ترندز اگر كلمه sulfate free را به انگلیسی سرچ كنید ملاحظه می‌کنید كه در سال 2004 خیلی خبری نبوده است. ولی آرام آرام موضوع داغ شده و نقل مجالس شده و این اصلاح مورد توجه قرار گرفته و در حال حاضر تقریباً به اوج خودش رسیده است.

چه کسانی با سولفات ها ساز مخالف می زنند؟

اتفاقی كه افتاده این است كه اولاً شامپو یك بیزینس چند میلیاردی است. می‌دانید كه مصرف شامپو خیلی زیاد است. دو دسته از کسب‌وکارها یا افراد هستند كه با سولفات ساز مخالف می‌زنند. یكی از آنها شرکت‌های سازنده سورفكتانت­های نوین هستند و دیگری شرکت‌هایی كه از سورفكتانت­های نوین استفاده می‌کنند و دنبال مزیت رقابتی برای غلبه بر رقبای قدیمی و جاافتاده‌شان هستند. پس بدیهی است كه این افراد به دنبال روش‌هایی باشند كه خودشان را جا بیندازند. در مبحث پارابن هم گفتم یكی از شیوه‌های تبلیغاتی این است كه بیایی و پوز نداشته هایت را بدهی. البته این شیوه پسندیده‌ای نیست. اما خیلی از شرکت‌ها استفاده می‌کنند. یك موادی كه از قدیم استفاده می‌شده و رایج بوده را می‌گویند ما موجود نداریم و به جای آن چیزهایی داریم كه حالا معلوم نیست بهتر هم باشد. مثلاً می‌گویند پارابن فری، بعد به جای پارابن، ایزوتیازولینون استفاده می‌کنند. یا می‌گویند سولفات فری بعد در آن سورفكتانت­های دیگری استفاده می‌کنند كه اصلاً پاک‌کنندگی ندارد.
الکل فری، سیلیكون فری، فتالات فری، پتروكمیكال فری و ... خلاصه از این فری‌ها زیاد آمده است.

سولفات ها برای چه کسانی مناسب نیست؟

خب! حالا انقدر در مورد سولفات‌ها گفتیم، خوبی‌هایش را گفتیم ولی یك عده هستند كه واقعاً از سولفات استفاده كنند آسیب می‌بینند. خصوصاً اینكه داخل بعضی از شامپوها انقدر سولفات ریخته‌اند كه دیگر با هیچ روشی نمی‌توان تحریک‌کنندگی آنها را كم كرد. نه با استفاده از سایر مواد فرمولاسیون نه با آبكشی خوب. به‌هرحال اینها به پوست آسیب می‌زنند و برخی از افراد موهایشان را كراتینه كردند و موهای آسیب‌دیده دارند و باید از شامپوهای ملایم استفاده كنند. برای این افراد چه راهكاری وجود دارد؟ راهكار چیست؟ به فهرست تركیبات تشکیل‌دهنده شامپو دقت كنید. خوشبختانه یك قانونی وجود دارد كه خارجی‌ها حتماً رعایت می‌کنند. ایرانی‌ها كمابیش رعایت می‌کنند شرکت‌های معتبر ایرانی این قانون را رعایت می‌کنند و اینست كه فهرست تركیبات تشكیل دهنده را از بالا به پایین به ترتیب بیشتر به كمتر بودن می‌نویسند. حالا اگر تركیبات سولفات در بالای این فهرست بود به این مفهوم است كه مقدار بالای سولفات خیلی زیادی دارد و اگر كه تركیبات سولفات دار در بخش پایین این لیست و یا وسط لیست بود متوجه می‌شویم كه سولفات این شامپو خیلی زیاد نیست.

نام های دیگر سولفات

نام دیگر سولفات‌ها SLS و SLES است. همان‌طور كه در این شامپو می‌بینید اینجا نوشته كه SLE FREE/SLS یعنی نه سدیم لوریل سولفات دارد نه سدیم لوریل اتل سولفات. تركیبات تشكیل دهنده را هم كه مطالعه می‌کنید می‌بینید كه كلمه سولفات در آن وجود ندارد. اما، من این شامپو را دوست ندارد. چرا؟ به این خاطر كه تنها شامپویی است كه وقتی استفاده می‌کنم احساس می‌کنم كف نمی‌کند، موهایم را درهم گره می‌زند و اصلاً احساس شامپو بودن به من دست نمی‌دهد. البته این برند خوبی است و ممكن است برای خیلی افراد مناسب باشد. مثلاً افرادی كه موی آسیب‌دیده دارند شاید در اثر استفاده از این شامپو موهایشان كمتر آسیب ببیند. اما مجدداً یك نكته را تأكید می‌کنم. اینكه حتی اگر سولفات‌ها را در بالای لیست تركیبات تشكیل دهنده دیدیم به آن معنا نیست كه این شامپو خشن است و لزوماً به مو آسیب می‌زند و پوست را تحریك می‌کند. مثلاً این شامپو كه برای موهای رنگ شده طراحی شده در بالای لیست تركیبات تشکیل‌دهنده‌اش بعد از آكوآ، سدیم لورت سولفات دارد اما با تركیبات دیگری مثل كوكامید و پروپیل بتائین و اُسِریت و روغن‌های گیاهی تحریک‌کنندگی این ماده سولفات دار را كاهش دادند. بنابراین طراحی فرمولاسیون شامپو خیلی مهم است. در ادامه مزایا و معایب سولفات‌ها را به تفكیك بررسی خواهیم كرد.

مزایا و معایب سولفات ها

سولفات‌ها مزایا و معایبی دارند. مزایای سولفات‌ها این است كه خوب پاك می‌کنند، ارزان هستند و قابل ملایم سازی با دیگر تشکیل‌دهنده‌های فرمول هستند.
در درس‌های قبلی مشاهده كردیم كه سولفات‌ها در كنار بتائین­ها نقطه بهینه‌ای تشكیل می‌دهند كه بیشترین ملایمت را در آن قسمت دارند و همچنین تركیبات دیگری در شامپوها وجود دارد كه می‌تواند باعث ملایم سازی سولفات‌ها شود و مورد تأیید مراجع قانون‌گذاری هستند و همان‌طور كه دیدیم سرطان‌زا نیستند.
معایب سولفات‌ها این است كه ذاتاً خشن هستند. یعنی اگر در غلظت بالا استفاده شود و شامپو به خوبی فرموله نشود یا موقع استفاده به خوبی آبكشی نشود موها را خشك می‌کند و موجب خارش پوست سر می‌شود.

مزایا و معایب سولفات فری ها

مزایا و معایب شامپوهای بدون سولفات چیست؟ مزیت شامپوهای بدون سولفات این است كه ملایم هستند ولی عیب آنها این است كه گران قیمت هستند باید زیاد استفاده شوند، خوب پاك نمی‌کنند و خوب كف نمی‌کنند.

به پایان مبحث شامپوهای بدون سولفات رسیدیم. امیدوارم كه این آموزش برای شما مفید بوده باشد.
احسان حسنانی هستم و از شما دعوت می‌کنم برای كسب اطلاعات بیشتر عضو كانال تلگرامی من شوید و از سایت من با آدرس HOSNANI.COM بازدید نمایید.

1- سرطان = Cancer
skin cancer = سرطان پوست

noncancerous = غیرسرطانی 
پلیمر چهارتایی
Breast cancer = سرطان پستان 

Cancer signal = علامت سرطان

carcinoma, cancer = سرطان

vitamin A is an antioxidant that helps to prevent skin cancer = ویتامین A آنتی اکسیدانی است که جلوی سرطان پوست را می گیرد

carcinoma, a cancer arising in the epithelial tissue of the skin or of the lining of the internal organs = كارسینوما، سرطانی كه در بافت اپیتلیال پوست یا در پوشش داخلی اندامهای بدن ایجاد می شود.

2- فوران = Eruption فوران، بیرون زدن

3- لوریل = Lauryl لوریل
منظور اسیدی شدن پوست در اثر مواجهه با آلاینده ها است
lauryl alcohol = لوریل الکل، الکل چرب با شاخه آلکیل 12 کربنه

Lauryl sulfate = لوریل سولفات

sodium lauryl sulfate = سدیم لوریل سولفات 

Laureth = lauryl ether = لورت = لوریل اتر

Sodium lauryl sulphate = سديم لوريل سولفات

4- قانون = Regulation قانون گذاری

downregulation = کاهش

osmoregulation = تنظیم تراوایی، اسمو رگولاسیون

natural regulation = تنظیم طبیعی

Seborrhea regulation = تنظیم ترشح چربی توسط غدد چربی

cosmetics regulations = قوانین و مقررات آرایشی بهداشتی

Scalp hyperseborrhea regulation = تنظیم فعالیت بیش از حد غدد چربی پوست سر

functions of the skin are protection, heat regulation, sensation, excretion, secretion and absorption = عملکردهای پوست عبارتند از محافظت، تنظیم دما، لامسه، ترشح چربی و تراوش عرق

5- تشخیص = Diagnosis تشخیص

differential diagnosis = تشخیص افتراقی

6- بتائین = Betaine بتائین، کوکامیدو پروپیل بتائین سورفکتانت آمفوتری رایج در شامپوها که برای افزایش کف و قوام و همچنین افزایش ملایمت شامپو استفاده می شود. 

coco betaine = کوکو بتائین

cocamidopropyl betaine = کوکامیدو پروپیل بتائین، سورفکتانت آمفوتری

7- سازنده = Manufacturer سازنده

8- ملایمت = Mildness ملایمت

9- آمونیوم = Ammonium آمونیوم

10- سرطانزا = Carcinogen سرطان زا، سرطانزا، موادی که عامل مستقیم در ایجاد سرطان هستند.
سرطانزا

11- شامپوها = Shampoos شامپوها
مثلا رزورسینول در فرمولاسیون رنگ موبه عنوان کوپلر استفاده می شود.
selenium shampoos = شامپوهای سلنیوم

shampoos, shampoo = شامپو، شامپوها 

selenium shampoos, Shampoos containing selenium sulfide such as Head & Shoulders. Selenium sulfide is a key ingredient in dandruff shampoos; it treats seborrheic dermatitis, dandruff and tinea versicolor. = شامپوهای حاوی سلنیوم سولفید مثل برخی شامپوهای هد اندر شولد؛ سولفید سلنیوم یکی از ترکیبات کلیدی در شامپوهای ضدشوره است و سبوره درماتیت را نیز درمان می کند

12- تبلیغاتی = Advertising تبلیغی، تبلیغاتی
محصول آرایشی رنگی که روی لب ها مالیده می شود

13- خارش پوست = Irritation تحریک، سوزش، خارش
تحریک، خارش، سوزش پوست 

eye irritation = سوزش چشم

skin irritation = تحریک پوست

Prone to irritation = مستعد خارش و سوزش

if irritation occurs discontinue use = در صورت بروز خارش پوستی، استفاده را متوقف کنید

14- صنعت آرایشی = Cosmetics Industry صنعت آرایشی 

15- ایزوتیازولین = Isothiazolin
methylisothiazolinone = متیل ایزوتیازولینون

Methylchloroisothiazolinone  = متیل کلرو ایزوتیازولینون

16- عاری از سولفات = Sulphate Free عاری از سولفات، بدون سولفات

17- سدیم لوریل سولفات = Sodium Lauryl Sulfate سدیم لوریل سولفات 

18- شامپوی بدون سولفات = Sulfate Free Shampoo شامپوی عاری از سولفات 

19- میلیا = Milia میلیا

milia, plural form of milium = جوش های سرسفید که در اثر مسدود شدن غدد سبابه ایجاد می شوند و ظاهری سفید و توده مانند دارند. 

Miliaria, prickly heat, heat rash = عرق سوز، عرق گز

مطلب فوق را در شبکه های اجتماعی زیر با دوستانتان به اشتراک بگذارید