موادي كه در تهيه خميردندان استفاده مي شوند مي توانند به گروه هاي زير دسته بندي شوند.
مواد پاك كننده و جلادهنده
دترجنت ها و مواد كف كننده
هيومكتانت ها يا مواد جاذب الرطوبه
تركيبات پيوند دهنده
مواد شيرين كننده و طعم دهنده
مواد متفرقه (با مقاصد درماني، سفيدكنندگي، نگهدارنده ها)
مواد پاك كننده و جلادهنده
مواد پاك كننده و جلادهنده براي زدودن لكه هاي دندان استفاده مي شود و معمولاً نصف وزن خميردندان را تشكيل مي دهد. موادي را كه برای اين منظور استفاده مي شوند معمولاً عبارتند از:
كلسيم پيروفسفات با فرمول Ca2O7P2 كه به فرم پودر سفيد رنگ غيرقابل حل در آب موجود است سايندگي ملايمي دارد و مي تواند به عنوان ماده اي منفرد براي پاك كردن و جلا دادن به دندان استفاده شود. اين ماده همچنين به عنوان ساينده در خميردندان هاي فلورايد دار استفاده مي شود چرا كه با استانوس فلورايد سازگار بوده و با آن برهم كنشي ندارد.
دي كلسيم فسفات (كلسيم فسفات دوبازي يا دي كلسيم ارتوفسفات ) ماده پودري شكل بدون بو و بدون طعم است كه به ميزان اندكي در آب قابل حل مي باشد. يكي از پركاربردترين مواد اوليه براي پاك كردن و جلا دادن به دندان است و گريدهاي خاصي از آن براي استفاده از محصولات دهان و دندان باید استفاده شود.
CaHPO4.2H2O and CaHPO4
فرمول بسته دی کلسیم فسفات
نکته: پیشوند دی به معنای دو اتم کلسیم نیست. بلکه به خاطر آن است که دو پروتون از اسید فسفریک استخلاف شده است.
تري كلسيم فسفات (كلسيم فسفات، كلسيم اُرتوفسفات ، يا كلسيم فسفات سه بازي ) عمدتاً به صورت آمیخته با كلسيم هيدروژن ارتوفسفات (CaHPO4)وجود دارد. و به عنوان يك پودر بی شکل بي رنگ و بي طعم در دسترس است. در آب قابل حل نمي باشد و به عنوان ساينده ملايم و ماده جلادهنده استفاده مي شود.
كلسيم كربنات (كلسيم كربنات ترسیبی ) يك پودر ميكروكريستالي بدون طعم و بدون بو است كه در هوا پايدار است و در آب عملاً غيرقابل انحلال مي باشد. به صورت تجاري به فرمهاي با گريدهاي مختلفي براي استفاده در دسترس است و در دانسيته هاي مختلف سبك ، متوسط ، غليط و بسيار غليظ . نوع سبك و متوسط در پاك كننده ها و جلادهنده هاي منفرد استفاده مي شود.
CaCO3
گچ (creta يا گچ آماده ) فرم طبیعی كليسم كربنات به عنوان يك ماده خردشونده بدون شکل سفيد يا سفید مایل به خاكستري در دسترس است. در هوا پايدار بوده در آب غيرقابل حل مي باشد ولي به علت رنگ off-white (سفید مایل به خاکستری) آن معمولاً در غلظت هاي بالا استفاده نمي شود. اغلب به عنوان يكي از مواد اوليه پودرهاي تميزكننده دندان استفاده مي شود.
منيزيم تري سيليكات: منيزيم سيليكات هيدراته است كه فرمول آن 2MgO.3SiO2 بوده و حاوي آب تبلور می باشد. يك پودر نرم، سفيد، بدون بو، بدون طعم بدون ریگ است و در آب غيرقابل حل مي باشد. معمولاً با پاك كننده ها و جلادهنده هاي ديگر به عنوان ضداسيد ملايم استفاده مي شود. در مفيد بودن آن به عنوان يك ماده اوليه براي محصولات پاك كننده دندان شبهاتي وجود دارد.
آلومينيوم هيدروكسيد (آلومينيوم هيدرات) AL2O3.3H2O يا AL(OH)3 با ديگر مواد به عنوان پاك كننده و جلادهنده استفاده مي شود. اين ماده به دو فرم به صورت تجاري موجود است:
1- به فرم پودر ميكروكريستالي سفيد
2-به فرم ژل سوسپانسيون
فرم پودري به خاطر اثر سايندگي و پاك كنندگي استفاده مي شود اما فرم ژلي يك ضد اسيد كند ولي مؤثر است. درجايي كه با ديگر تركيبات ناسازگاري وجود دارد، مي تواند به عنوان جايگزين تركيبات كلسيم استفاده شود. فرم ژله اي آلومينيوم هيدروكسيد، ويژگي هاي تيکسوتروپيك ويژه اي دارد.
نکته: تیکسوتروپیک به سیالاتی می گویند که در اثر هم زدن و اختلاط، ویسکوزیته شان برای مدتی کاهش می یابد. مثلا سس گوجه را وقتی هم می زنید برای چند ثانیه ای روان می شود و از بطری اش خارج می شود و سپس بعد از چند ثانیه به حالت ویسکوز اولیه بر می گردد.
آمونيوم فسفات دوبازي (دي آمونيوم فسفات) HPO4))2(NH4) به صورت كريستال هاي سفيد رنگ يا پودرهاي سفيد رنگ هستند و در آب قابل حل مي باشند و كمي محيط را قليايي مي كنند. اين ماده گاهي به عنوان ماده اوليه محصولات پاك كننده دندان بر پايه آمونياك استفاده مي شود.
دترجنت ها و مواد كف كننده
دترجنت ها و مواد كف كننده در خميردندان استفاده مي شوند و با پايين آوردن كشش سطحي، اثربخشي خود را در زمينه پاك كردن ايفا مي كنند. پايين آوردن كشش سطحي نفوذ خميردندان را در داخل مواد باقيمانده و آلاينده ها افزايش داده و به زدايش آنها كمك مي كند. دترجنت ها همچنين نقش امولسيون كنندگی دارند و به زدودن مخاط کمک می کنند.
در گذشته از صابون به عنوان عامل کف کننده و دترجنت در خميردندان استفاده مي شد اما عيب بزرگ آن قلياييت شديد صابون مي باشد. پودر صابون های دنداني به رنگ سفيد هستند. پاك كننده سنتزي امروزه جايگزين صابون در خميردندان ها شده اند. مواد دترجنت سنتزي در محيط هاي اسيدي و قليايي مؤثرتر هستند و رسوب كلسيم در آب سخت و در مجاورت آب دهان تشکیل نمی دهند.
دترجنت هايي كه در خميردندان استفاده مي شوند عبارتند از:
1-سديم لوريل سولفات
2-منيزيم لوريل سولفات
3-سديم لوريل ساركوزينات
4-سديم لوريل سولفو استات
5-دي اكتيل سديم سولفوسوكسينات
6-مونوگليسيريدها، سولفات ها و سولفونات ها
طبقه بندي اين مواد بر اساس بو، طعم، كف كنندگي، امولسيون كنندگي، پاك كنندگي، پايداريشان در برابر اسيدها و قلياها و سازگاريشان با ديگر مواد موجود در خميردندان مي باشد. محبوب ترين ماده دترجنت موجود در خميردندان سديم لوريل سولفات مي باشد.
سدیم لوریل سولفات مناسب خمیر دندان:
گريدهاي مرغوب سديم لوريل سولفات براي استفاده از خميردندان باید استفاده شود. اين نوع ويژه از برش متوسط يا سبك لوريل الكل ساخته می شود كه فقط درصد كمي از آن سولفاته نشده است. فرايند تصفیه سديم لوريل سولفات شامل استخراج با حلال است كه آلاينده هاي تلخ مزه را مي زدايد. اين گريد خالص از سديم لوريل سولفات به فرم سوزني شكل و خشك شده در خشك كن هاي پاششي در دسترس است.
از سدیم لوریل سولفات سوزنی تصفیه شده به عنوان دترجنت در خمیر دندان استفاده می شود.
هومكتانت ها، مواد جاذب الرطوبه
مواد جاذب الرطوبه براي جلوگيري از خشك شدن خميردندان استفاده مي شود و كمي قابليت انعطاف و شکل پذیری به خميردندان مي دهد. مقدار ماده هيومكتانت مورد نياز براي فرمول، بستگي زيادي به وزن مخصوص پودرهاي استفاده شده در محصول دارد. اگر مواد پودري، وزن مخصوص پاييني داشته باشند مقدار هومكتان كمتري مورد نياز است. نسبت هومكتان مي تواند بين 5 تا 10 درصد و تا حداكثر 30 درصد متغير باشد. اما به عنوان يك قاعده كلي، درصدهاي پايين هومكتانت پيشنهاد نمي شود.
معمولاً فقط سه نوع هومكتانت براي استفاده از خميردندان در نظر گرفته مي شود كه عبارتند از:
•گليسيرين
•پروپيلن گلايكول
•سوربيتول
در بين آنها گليسيرين پركاربردترين ماده جاذب الرطوبه است چرا كه محصول را براق مي كند و خواص و رفتار آن در تماس با مواد ديگر خمير بسيار شناخته شده است. علاوه بر اين، گليسيرين به عنوان يك ماده شيرين كننده هم نقش مفيدي دارد.
گلیسیرین
پروپيلن گلايكول به خمير، قوام نرم تري مي دهد و براي پودرهايي كه وزن مخصوص بالاتري دارند مي تواند نسبت به ديگر هومكتانت ها موجه باشد. اما پروپيلن گلايكول كمي تلخ مزه است.
پروپیلن گلایکول
شربت سوربيتول اغلب به عنوان جايگزين گليسيرين استفاده مي شود و مزايايي نسبت به گليسيرين دارد. ويسكوزيته شربت سوربيتول از گليسيرين بالاتر بوده و وقتي در همان ميزان استفاده شود خميرهاي محكمتري با شكل پذيري خوب ايجاد مي كند. سوربيتول همچنين نسبت به گليسيرين چسبندگي كمتري دارد و در ممانعت از جدايش آب مؤثر است.
ساختار مولکولی سوربیتول
سوربیتول مایع همان شربت سوربیتول است
مواد پيوند دهنده
مواد پيوند دهنده به عنوان اکسیپیان در خميردندان استفاده مي شود تا قوام خمیر را بهبود داده و حفظ كند. كلوئيدهاي آب دوست متعددي در دسترس است كه به سيستم هاي آبي ويسكوز يا موسيلاژها امكان حفظ تعادل كلوئيدي و ممانعت از جدايش خميرها در شرايط حدي دمايي (دماهاي خيلي بالا يا خيلي پايين) را مي دهد. مقدار كلوئيد مورد نياز براي ايجاد يك خمير پايدار معمولاً در محدوده 1 تا 5/2 درصد است و اين محدوده بستگي به قدرت ژل و رفتار آن در تركيب با ديگر مواد موجود در محصول دارد.
کاربرد کتیرا در ساخت خمیر دندان
گليسيرين به دست آمده از نشاسته، گلوكز مايع و شربت هاي ساده در گذشته به عنوان اكسيپيان استفاده مي شدند و متعاقب آن از كارايا ، صمغ عربي و صمغ كتيرا موسيلاژ تهيه مي شد. در بين اين مواد طبيعي، فقط صمغ كتيرا همچنان در فرمولاسيون هاي مدرن خميردندان استفاده مي شود. کتیرای ايراني با روش برش دادن گونه هاي مختلف آسترالاگوس (گون کتیرا ) به دست مي آيد و به صورت پَرَك هاي ريبون مانند يا له شده به صورت پودرهاي نرم در دسترس است.
كتيرا با كيفيت هاي مختلفی قابل استحصال است اما فقط مواد پودري نرم و با كيفيت بالا براي استفاده از خميردندان توصيه مي شود. نسبت مورد نياز بسته به ويسكوزيته محلول آبي يا ژل بدست آمده از صمغ دارد.
براي اطمينان از قوام محصول نهايي بايد قدرت ژل از بچ به بچ اندازه گیری و کنترل گردد. براي تسهيل تهيه موسيلاژهاي كتيرا، پودر صمغ باید در مقدار مناسبي از گليسيرين يا الكل قبل از اضافه كردن آب، خیسانده شود. با این کار مانع از تشكيل لخته و توده خواهیم شد. خميردندان هاي تهيه شده با كتيرا، قوام خود را در هنگام انبارش حفظ می کند. همچنين در شرايط نگهداري گرم و سرد پايدار هستند و در مقابل تغييرات pH شكسته نمي شوند.
استفاده از خزه ایرلندی به عنوان پیوند دهنده
موسيلاژهاي آبي به دست آمده از Chondrus يا خزه ايرلندي به عنوان ماده پيوند دهنده استفاده مي شود. خزه ايرلندي كه به آن carrageen هم مي گويند حاوي جلبك كندروس كريسپوس است كه بعد از جمع آوري با آب دادن و تماس با خورشيد تا حدودی رنگزدایی و سپس خشك مي شود.
Chondrus crispus
ماده خشك شده در اثر افزودن به آب ژلاتيني و چسبنده مي شود. محلول 3 درصد آن در آب جوش در هنگام سرد شدن، تشكيل يك ژل باقوام مي دهد. عصاره ها به فرم پودري در شكل ها، رنگ ها ويسكوزيته و قدرت ژل هاي مختلف موجود است. اما برای خمیر دندان، فقط آن نوع كه به رنگ زرد رنگ پريده هستند بايد استفاده شود. مشتقات خزه ايرلندي نیز وجود دارد. موسيلاژ آبكي و ژل هایی كه از اين مواد تهيه شده اند، در نوسانات دمايي نرمال پايدار هستند اما طبيعت ملايمتري از ژل هاي به دست آمده از كتيرا دارند و ژل حاصل از آنها نسبت به ژل های کتیرا، خاصيت تيکسوتروپيك بيشتري دارد.
در هنگام فرمول بندي با این ترکیبات، باید زمانی نیز برای فرایند رسیده شدن اختصاص داده شود تا ژل به قوام نهايي برسد. خميرهاي بدست آمده از عصاره هاي خزه ايرلندي بافت نرم جذابي دارند، به خوبي روي مسواك پخش مي شوند و به شكل يك نوار محكم باقي نمی مانند.
CMC به عنوان پیوند دهنده
مواد ديگري براي خاصيت پيونددهندگي توصيه شده است. در ميان اين مواد متيل سلولز و سديم كربوكسي متيل سلولز شناخته شده اند. اين مواد سنتزي در آب پخش شده و افزايش حجم مي دهند و محلول هاي كلوئيدي ويسكوز شفاف تا شيري رنگ تشكيل دهند.
متيل سلولز يك پودر فيبري خاكستري سفيد رنگ است كه مشتقات سديمي آن به فرم پودرهاي جاري شونده يا به فرم دانه اي در دسترس است. هر دو ماده پايداري خوبي دارند، سمي نيستند، بدون رنگ و بدون طعم مي باشند. بسته به درجه اتري شدن سلولز محلول هاي كلوئيدي با ويسكوزيتي كم، متوسط و بالا ايجاد مي كنند.
سدیم آلژینات به عنوان پیونددهنده
سديم آلژينات خالص شده رفتار كلوئيدي هيدروفيلي خوبي دارند. اين ماده از جلبك قهوه اي يا از Kelp استخراج شده و به فرم پودري در دو گريد تصفیه شده و صنعتی در دسترس است. گريد صنعتي قهوه اي تيره است و فقط گريد تصفیه شده كه بي رنگ و خالص است مي تواند در خميردندان استفاده شود.
ويسكوزيته موسيلاژهاي آلژينات با افزودن يون هاي كلسيم افزايش مي يابد. اين يون ها مسئول رسوب كلسيم آلژينات هستند و اين موضوع باید در هنگام فرمول بندی در نظر گرفته شود.
کاربوپول به عنوان پیونددهنده
كاربوپول 934 (كربوكسي وينيل پليمر ) به صورت پودر پف دار سفيد عرضه می شود. قوام دهندگي و معلق كنندگي مفيدي دارد و خميرهاي بدست آمده با اين ماده، درخشش خوبي دارد، بافت همواري دارند و ويسكوزيته اش در زمان انبارش پایدار است. اين خميرها سفت بوده و قوام بالايي دارند اما وقتي فشار اندكي به آنها اعمال مي شود از پك تيوب جاري مي شوند. كاربوپول 934 به فرم اسيد آزاد عرضه شده و فرم ژله اي آن با خنثي سازي محلول اسيد تشكيل مي شود. براي تهيه خمير، توصيه مي شود كه فرم اسيدي با بخش مايع مخلوط شود و مواد قابل حل فرمولاسيون اضافه شود و محلول اسيدي نهايي قبل از اضافه كردن مواد پاك كننده و جلادهنده خنثي سازي شود.
مشخصات دقیق کاربوپول 940 (کربوکسی وینیل پلیمر)
ژل کاربوپول
بنتونیت و ویگام به عنوان پیونددهنده
بنتونيت (محصول شركت برك ) و ويگام (محصول شركت واندربيلت ) نیز پیوند دهنده های خوبی هستند. بنتونيت خاك رس تشكيل شده از آلومينيوم و سيليكات است و در اثر جذب آب متورم مي شود. ژل هاي بدست آمده از بنتونيت، پايداري خوبی دارند ولی رنگ شان تیره است. ويگام (منيزيم آلومينيوم سيليكات) با جذب آب، ژل هاي خوش رنگي ايجاد مي كند. ويسكوزيته ژل های به دست آمده از ویگام با حضور الكتروليت ها دچار تغییر می شود.
پودر بنتونیتپودر ویگام (منیزیم آلومینیوم سیلیکات)
تركيبات شيرين كننده و طعم دهنده
تركيبات شيرين كننده و طعم دهنده مهمترين تركيبات خميردندان هستند چرا كه تأثير زيادي در مقبوليت محصول نهايي دارد.
سدیم ساخارین
سديم ساخارين (ساخارين قابل حل در آب ) معمولاً به عنوان ماده شيرين كننده در غلظت هاي بين 05/0 تا 3/0 درصد استفاده مي شود. غلظت مورد نياز در فرمول، بسته به اثر شيرين كنندگي گليسيريني دارد كه در آن فرمول استفاده شده است.
سديم ساخارين
کلروفرم
كلروفوم به عنوان شيرين كننده و طعم دهنده و به خصوص براي پوشاندن مزه گچ مانند و رفع احساس خشکی دهان در فرمولاسیون خمیر دندان می تواند مورد استفاده قرار گیرد. كلروفوم شيريني طراوت بخشي به خميردندان مي دهد در حالی که طعم شیرین ساخارین، از نوع متالیک است. کلروفرم همچنين خاصیت پِرِزِرواتيو يا نگهدارنده دارد.
اسانس های روغنی
محبوب ترين طعم هاي خميردندان آنهايي است كه با روغن نعناع فلفلي يا تركيب نعناع فلفلي و نعناع به دست می آید و در آنها طعم نعناع غالب است. روغن نعناع فلفلي گریدهای متفاوتی دارد و فقط گرید مرغوب می تواند در خميردندان استفاده شود.
روغن هاي به دست آمده از گلهاي نعنا فلفلی رايحه ملايم ويژه اي دارند و نبايد با روغن هاي Arvenis كه از برزيل يا چين به دست مي آيد اشتباه گرفته شود. روغن هاي آروِنيس که براي تقلیب نعناع فلفلي استفاده مي شوند، بوي زمختی دارند و طعم آنها چرب و كاه مانند است.
Arvenis oil
براي استفاده از خميردندان بهتر است از نعناع فلفلی های آمریکایی و ایتالومیچام استفاده شود.
طعم دهنده هاي ديگري كه درمقادیر کم براي اصلاح طعم نعناع فلفلي- نعناع استفاده مي شوند عبارتند از: آنتول ، اوژِنول ، اكاليپتول ، سینامون (دارچین)، كاسيا (دارچين چيني)، كاراوِي (نوعي رازيانه) و وینترگرین
تايمول خاصیت باكتري كش دارد و در مقادير كم، اثر طعم دهندگي نیز دارد. به طور مشابه مقادير كوچكي از روغن آويشن مي تواند براي دستيابي به طعم دلخواه استفاده شود.
ThymeThymol
منتول اغلب به طعم دهنده ها (به خصوص به طعم دهنده هاي بر پايه نعناع- نعناع فلفلي) اضافه مي شود. چراکه طراوت بخش بوده و در دهان احساس خنکی به جا می گذارد. منتول طبيعي بهترین اثربخشی را دارد. برخي منتول هاي سنتزي از نظر طعم شبیه منتول طبیعی هستند اما مزه تلخ و خنك كنندگي كمتري دارند.
میزان مصرف آمیزه اسانس های روغنی از 1 تا 3 درصد بسته به مقدار شيرين كننده ها و همچنين بسته به اينكه از صابون يا از دترجنت هاي سنتزي به عنوان ماده پاك كننده استفاده شده می تواند متغیر باشد. طعم نهايي محصول بستگي به ميزان روغن هاي معطر به كار رفته در خمیر دندان دارد.
مواد متفرقه
پارافین در خمیر دندان
پارافين مايع گاهي به عنوان روان کننده در خمیردندان استفاده مي شود. خصوصاً در خميردندان هاي حاوي صابون. مقدار اندكي پارافين (تقريباً يك تا دو درصد) كافي است. حتي اگر خمير به شكل قابل توجهي سفت در انبار سفت شده باشد، این میزان پارافین خمیر را قادر می سازد تا بدون فشار زياد از تيوب خارج شود.
پانکراتین در خمیر دندان
در بين ديگر تركيباتي كه براي استفاده از خميردندان مناسب هستند مي توان پانکراتین اشاره كرد كه براي نرم كردن و تسهيل زدايش جرم دندان بدون آسيب زدن به ميناي دندان به میزان 2 درصد در فرمولاسیون خمیر دندان استفاده مي شود.
مواد لکه بر و سفیدکننده
سديم پِربورات، منيزيم پروكسيد و فرم هاي پايدار شده هيدروژن پروكسيد مي تواند به عنوان مواد لكه بر يا رنگ بر يا سفيد كننده دندان استفاده شود. مواد قليايي يا تركيبات اوره به عنوان خنثي كننده هاي اسيد استفاده مي شوند تا از تجزيه كربوهيدرات ها و بيشتر شدن اسيديته آب دهان جلوگيري كنند.
سیلیکونها در خمیر دندان
سيليكون ها براي استفاده در خميردندان هاي غيركف كننده مناسبند و مقدار مصرف آنها می تواند از 0.5 تا 45 درصد متغیر باشد. سیلیکونها پخش شوندگی خمیردندان را بهبود می بخشند و يك لايه آب گريز روي دندان تشكيل مي دهند تا از چسبيدن ذرات غذا به دندان جلوگيري شود. از آنجا كه سيليكون ها با آب قابل امتزاج نيستند براي به کارگیری آنها در فرمول، بايد از تركيبات امولسيون كننده استفاده شود.
آیا کلروفیل می تواند برای رفع بوی بد دهان به فرمولاسیون خمیر دندان اضافه شود؟
كلروفيل می تواند به عنوان بی بو کننده در فرمولاسیون خمیر دندان استفاده می شود. این خمیر دندان ها مناسب افرادي كه تنفس بدبو دارند و به هاليتوسيس مبتلا هستند. اما شواهد شفافي وجود ندارد كه كلروفيل چنين اثري داشته باشد.
کلروفیل در غلظت های بالا برای درمان زخم و کاهش بوی بد آن استفاده می شود اما در خمیردندانی که 0.1 تا 0.5 درصد کلروفیل دارد بعید است که این مقدار اندک کلروفیل بتواند بوی بد دهان را کاهش دهد، خصوصا اینکه خمیردندان آبکشی می شود و کلروفیل نمی تواند در تماس با مخاط دهان قرار گرفته و اثر بی بو کنندگی خود را اعمال کند.
سديم لاروئيل ساركوزينات
سديم لاروئيل ساركوزينات یک سورفکتانت است و به عنوان ماده كف كننده خوب شناخته شده می باشد. اما اين تركيب خواصي مثل ضدآنزيمي و باكتري استاتيكي (توقف رشد باكتري ها) و ضدپوسيدگي (آنتي كاريوژنيك ) نیز دارد.
سدیم لاروئین سارکوزینات
در غلظت هاي پايين مثلاً 0.03 درصد، آنزیم هگزوكيناز را مهار مي كند و در غلظت 0.25 درصد رشد باكتري هاي فلوراي طبيعي آب دهان انسان را مهار مي كند. اثربخشي ماندگار دارد چرا كه به تدريج روي پلاك دندان جذب مي شود.
استفاده از آن در خميردندان ها و محصولات وابسته در غلظت 1 تا 3 درصد پيشنهاد مي شود.
كلريد استرانتيوم
از كلريد استرانتيوم در خميردندان ضدحساسیت استفاده می شود. استرانتيوم در مقادير اندك در دندان و استخوان وجود دارد به همين علت پيشنهاد شده كه از اين تركيب به عنوان ماده تقویت کننده دندان استفاده شود. گفته می شود که این ترکیب، با فرایندی به نام كلسيفيكاسيون استرانتيوم به بهبود تخلخل دندان و بهبود ابقاي كلسيم مي انجامد.
فلوراید در خمیر دندان
در برخي نواحي آمريكاي شمالي به آب شرب يك ppm فلورايد اضافه می کنند. مشاهده شد كه کودکان این منطقه از آمریکا، نسبت به کودکان نواحی دیگر پوسيدگي دندان كمتري داشتند. اين مشاهده منجر به بررسي اثر فلورايد در ميناي دندان شد و نهايتاً پيشنهاد شد كه فلورايد بيشتري به آب شرب اضافه شود.
اين پيشنهاد با موافقت كامل كارشناسان مواجه نشد، چرا كه اثرات طولاني مدت بلع روزانه فلورايد هنوز مشخص نيست. دانشمندان متوجه شدند که آشامیدن آب حاوی فلوراید در کودکی می تواند دندان های کودک را محکم کند به طوری که این فرد در زمان بزرگسالی نیز از دندانهای محکم بهره مند باشد. اما باید به این نکته توجه کنیم که فلوراید فقط در هنگامی که دندان در لثه در حال شکل گرفتن است می تواند قابل جذب است. اما وقتی تاج دندان کامل شد، دیگر نوشیدن آب حاوی فلوراید به درد فرد نمی خورد. بنابراین با توجه به اینکه اثرات طولانی مدت بلع فلوراید مشخص نیست، منطقی نبود که فلوراید را به آب شرب اضافه کنند. بنابراین دانشمندان به این فکر افتادند که فلوراید را به فرمولاسیون خمیر دندان اضافه کنند.
برخي معتقدند كه اگر مسواك زدن به درستی انجام شود، استانوس فلورايد با ميناي دندان تركيب شده و لايه غيرقابل انحلالي از اكسيد قلع ، فسفات قلع و كلسيم فلورايد روي ميناي دندان تشكيل مي دهد كه از نفوذ اسيد به داخل دندان جلوگيري مي كند.
استانوس فلوراید
بسياري از فلورايدهاي غيرآلي از جمله استانوس فلورايد توسط بسياري از پاك كننده ها و جلادهنده ها، هيدروليز و غيرفعال مي شوند. برای رفع اين مشكل، خميردندان در pH اسيدي و با استفاده از كلسيم پيروفسفات به عنوان جلادهنده فرموله شد. به همين دليل استفاده موضعي از فلورايد با استفاده مداوم از خميردندان به افزودن فلورايد به آب شرب ترجیح داده می شود.
تركيبات سديمي كه به ذخاير آب اضافه مي شوند در خميردندان جواب نمي دهد. آزمايش هاي مختلف شيميايي به اين نتيجه رسيد كه خميرهایی که با ترکیب كلسيم پيروفسفات و استانوس فلورايد ساخته می شوند در كاهش پوسيدگي دندان مؤثر هستند و جامعه دندانپزشكان آمريكا اين موضوع را تأييد کرده است. استانوس فلورايد يك ماده ضدپوسيدگي مؤثر براي استفاده در خميردندان است البته به شرطي كه به صورت منظم استفاده شود.
عموماً پذيرفته شده است كه وضعيت دندان به خصوص در كودكان نامطلوب است و استفاده از فلورايد تأثير ويژه اي در بهبود اين وضعيت دارد.
موليبدنوم به عنوان ماده ضدپوسیدگی دندان
گزارشات اخير حاكي از آن است كه موليبدنوم نیز اثراتي در بهداشت دهان دارد و احتمالاً مقدار موليبدنوم جذب شده در رژيم غذايي در پوسيدگي دندان نقش دارد.