مهندسی معکوس عطرها

مهندسی معکوس عطرها

 
مهندسی معکوس کاربرد های زیادی دارد. قبل از اینکه وارد مبحث مهندسی معکوس عطرها شویم باید کمی در مورد مهندسی معکوس بدانیم. فرض کنید شما می خواهید خواننده شوید. یکی از مهمترین کارهایی که باید انجام دهید آن است که از خواننده های بزرگ که هم سبک شما می خوانند ایده بگیرید و آثار آنها را به دفعات گوش دهید. در واقع یک مدل یا الگوی موفق برای خودتان پیدا می کنید سپس روند و مسیری که این خواننده طی کرده تا به اینجا رسیده را بررسی می کنید تا از راه حل به مساله برسید. اینجا خواننده های نوآموز دو دسته می شوند. یک عده شروع می کنند به تقلید کردن و صدایشان را دقیقا شبیه خواننده ای می کنند که الگوی خود قرار داده اند. عده ای هم ایده می گیرند، خودشان چند تا تکنیک به آن اضافه می کنند، صدایی مختص خودشان می سازند و وارد مسابقه می شوند.
بدیهی است که کسی که تقلید می کند اولا کارش ارزش چندانی ندارد. داورها به او می گویند شما کاپی می کنی! اما کسانی که ارزش افزوده اضافه کرده اند و صدایشان مال خودشان است هم رای مردم را بیشتر جذب می کنند و هم مورد اعتماد داور ها قرار می گیرند.
در مورد عطرها هم وضعیت به همین صورت است. یک شرکت عطرسازی وقتی می خواهد عطر جدیدی بسازد، باید شاهکارهای عطری را مورد آنالیز قرار دهد. اجزای آنها را کشف کند و به نحوی دیگر به هم بیامیزد تا عطری هم خانواده آن عطر موفق بسازد.
در پاسخ به این سوال که مهندسی معکوس عطرها خوب است یا بد است، باید گفت که نظیرسازی یا همانندسازی عطرها که معادل انگلیسی آن matching است و ما برای سادگی آن را مهندسی معکوس نامیدیم با هدف های مختلفی انجام می شود. اگر هدف یادگیری و ایده گرفتن باشد خیلی هم خوب است.
اما اگر هدف ساخت عطری مشابه آن به همان بسته بندی و همان نام باشد، مصداق بارز تقلب است. خیلی از شرکت های اسانس سازی هندی و چینی اسانس هایی ساخته اند که در ظاهر بوی عطرهای موفق بازار را می دهد. این اسانس ها را می خرند، بسته بندی می کنند و با همان نام و همان شکل به بازار عرضه می کنند. کار بسته بندی را آنقدر حرفه ای انجام می دهند که حتما باید دو عطر اصلی و تقلبی کنار هم گذاشته شود و خصوصیات ظاهری آنها با هم مقایسه گردد تا تفاوت ها کشف شود.
گاهی مهندسی معکوس با این هدف ساخته می شود که عطری با همان خانواده بویایی و با همان ویژگی ها ساخته شود اما با نام و بسته بندی دیگری عرضه شود. هدف این نوع نظیرسازی شکستن قیمت و حفظ کیفیت است. شرکت هایی که این کار را می کنند ممکن است در کوتاه مدت سود زیادی نصیب شان شود اما سود این کار همیشگی نیست. چون مصرف کننده هیچ محدودیتی برای کم کردن قیمت ندارد. به زودی شرکت دیگری همان را با قیمت پایینتر نیز ممکن است ارائه کند.

تکنیک های مهندسی معکوس عطرها

برای مهندسی معکوس سه ابزار وجود دارد:
بینی عطار
دستگاه کروماتوگرافی گازی
ترکیب دو مورد بالا
آنالیز عطر با بینی عطار
عطار یا بینی برای اینکه بتواند عطری را مهندسی معکوس کند کار سختی در پیش داشت. داستین هافمن هنرپیشه معروف آمریکایی در فیلمی به نام «عطر: داستان یک جنایتکار» نقش یک عطار را بازی می کند که می خواهد عطری به نام عشق و دیوانگی را نظیرسازی کند. در این فیلم خیالی نشان می دهد که در قرن 18 میلادی، یک عطرساز برای مهندسی معکوس یک عطر چه کار سختی در پیش داشت. عطار وارد اتاقی که به این منظور طراحی شده بود وارد شد. به دستیارش گفت که کسی را به داخل اتاق راه نده چون باید با تمرکز کامل کار کنم. همسرش یک دسته دستمال تمیز برای او آورد. عطار یکی یکی دستمال ها را بر می دارد، یک قطره از عطر الگو را روی آن می ریزد. سپس با دقت بو می کند تا پی ببرد چه چیزهایی در داخل آن است. این کار آنقدر سخت بود که پشت میز خوابش می برد.
 
امروز عطاران یا بینی ها تکنیک های خاص برای بوییدن به منظور کشف ترکیبات موجود در ساختار یک عطر دارند. یکی از این تکنیک ها این است: الگوهای بویایی را شناسایی می کنند. درست مثل کسی که در یک اتاق پر سر و صدا می نشیند و با تمرکز به صحبت تعدادی آدم خاص که در آن اتاق هستند گوش می دهد. عطارها هم با همین تکنیک می توانند الگوهای بویایی را تشخیص دهند. مثلا اگر عطری از خانواده فوژر بود با تمرکز روی الگوهای بویایی می تواند نوت های لاوندر، کومارین، پاچولی و خزه بلوط را تشخیص دهد. سپس به بررسی و کشف نوت ها دیگر می پردازد. مثلا بو می کنند تا ببیند آیا در این عطر، سالیسیلات وجود دارد؟ اگر وجود دارد به تنهایی یا در ترکیب با نوت های دیگر؟

به مرحله نهایی مهندسی معکوس که رسید باید از تکنیک های اشباع کردن استفاده کند. به این ترتیب که بینی خود را با نوت هایی که کشف کرده اشباع می کند تا آن بوها را متوجه نشود و تمرکز خود را روی نوت هایی می گذارد که کشف نشده.

آنالیز عطرها با روشهای آنالیز دستگاهی

کشاورزان قدیم برای جدا کردن کاه از گندم، خوشه های خرد شده گندم را به هوا پرت می کردند تا با جریان باد، کاه )که سبک تر است( از گندم )که سنگین تر است( جدا شود. به این روش بادکشیدن گفته می شود.

همانطور که می دانید مولکولهای تشکیل دهنده اسانس، اندازه های متفاوتی دارند. برای تفکیک و جداسازی این مولکولها از یک دیگر، می توان از روش باد کشیدن گندم ایده گرفت.
به این ترتیب که یک جریان گازی از روی مولکولهای تشکیل دهنده اسانس عبور می دهند. مولکولهایی که سبکتر هستند با استفاده از این جریان گازی جابجا می شوند و از مولکولهای سنگین تر جدا می شوند.

برای ایجاد این جریان گازی، از کپسول استفاده می شود. داخل این کپسول یک گاز بی اثر مثل هلیوم وجود دارد. در مسیر این جریان گازی، با استفاده از یک سرنگ که شبیه سرنگ آمپول است، اسانس یا عطر را تزریق می کنند. مولکولهای تشکیل دهنده اجزاء اسانس که اندازه های مختلفی دارند در مسیر این جریان گازی با سرعت های مختلفی حرکت می کنند. برای اینکه این جداسازی بهتر انجام شود، این جریان گازی از داخل تونل های مویینه و بسیار باریک که داخل آن با مواد خاصی پوشش داده شده است عبور می کند.
مولکولهای تشکیل دهنده اسانس با سرعت های مختلف از داخل این تونل عبور کرده و نهایتا بعد از گذشت چند ساعت از آن طرف تونل خارج می شود.
هر مولکول که خارج شد با استفاده از چشم های الکترونیکی که به آن دتکتور می گویند، شناسایی می شود و اطلاعات آن توسط پیک هایی شبیه نوار قلب روی کاغذ یا مانیتور ترسیم می شود.
این دستگاهی که در بالا به شکل بسیار ساده توضیح دادم، دستگاه کروماتوگرافی گازی نام دارد. شکل ساده شده یک دستگاه کروماتوگرافی را در این تصویر مشاهده می کنید:

با تکنیک های شیمی تجزیه از جمله دستگاه کروماتوگرافی گازی می توان اطلاعات زیادی در مورد ترکیبات تشکیل دهنده یک عطر به دست آورد. البته کسی ادعا نمی کند که با این دستگاه ها می توان فرمول عطر را به صورت دقیق به دست آورد و مشابه آن را ساخت بلکه می توان فرمول کلی عطرها را به دست آورد. از تکنیک های مهندسی معکوس برای بازسازی عطرهای پرفروش استفاده می شود. البته در نهایت به تجربه عطرساز برای ساخت عطر نیاز می شود. اما با استفاده از این تکنیک ها می توان در زمان کوتاه تری به نتیجه مورد نظر رسید.



یک کروماتوگرام ساده (عکس از کاتالوگ دستگاه کروماتوگرافی گازی Agilent)
همانطور که نوار قلب را یک پزشک می تواند بخواند، خواندن و تفسیر این طیف ها کار یک شیمی دان است که در این زمینه آموزش تخصصی دیده است.

کروماتوگرام واقعی اسانس روغنی لاوندر. پیک شماره 4 لینالول و پیک شماره 10 لینالیل استات را نشان می دهد.

قیمت دستگاه کروماتوگرافی گازی بسیار گران است. در ایران فقط دانشگاه ها، پالایشگاه ها و مراکز تحقیقاتی از این دستگاه دارند. برند معروف این دستگاه، شیمادزوی ژاپن است. جدیدا یک مدل آمریکایی دیگر معرفی شده به نام Agilent که قیمت مناسب تری دارد.

1- کروماتوگرافی گازی = Gas Chromatography

2- لینالیل استات = Linalyl Acetate یکی از ترکیبات اصلی تشکیل دهنده اسانس روغنی لاوندر ، لینالیل استات

3- کروماتوگرافی = Chromatography کروماتوگرافی، سوانگاری، یکی از پرکاربردترین روش‌های جداسازی مواد در آزمایشگاه
روش اندازه گیری بسیاری از مواد شیمیایی در آزمایشگاه
thin layer chromatography, TLC = کروماتوگرافی لایه نازک 

4- اسانس روغنی = Essential Oil اسانس های روغنی
اسانس های روغنی، روغن های اسانسی

lavender essential oil = اسانس روغنی لاواند

tea tree essential oil = اسانس روغنی درخت چای 

lavender essential oil2 = اسانس روغنی لاوندر

non-organic essential oil = اسانس روغنی غیرارگانیک 

massage is a relaxing way to introduce essential oils to the body = ماساژ یک روش آرامش بخش برای وارد کردن اسانس روغنی به داخل بدن است

pure essential oils are naturally occuring substances found in different parts of the plant = اسانس روغنی خالص، ماده طبیعیست که در قسمت های مختلف گیاهان یافت می شود 

essential oils, an essential oil is a concentrated hydrophobic liquid containing volatile aroma compounds from plants, also known as volatile oils = اسانس های روغنی، ماده هیدروفوب غلیظ شده که حاوی ترکیبات آروماتیک فرار گیاهان می باشد. اسانس های روغنی را روغن های فرار نیز می نامند. 

ATTAR (OTTO), From the ancient Persian word “to smell sweet.” Attar or otto refers to essential oil obtained by distillation and, in particular, that of the Bulgarian rose, an extremely precious perfumery material. = عطار، از لغت فارسی رایحه شیرین می‌آید. عطّار یا عطو به اسانس روغنی گفته می‌شود كه با روش تقطیر به دست می‌آید مثل اسانس روزه بلغاری و مواد باارزش عطاری.

ESSENTIAL OIL, The “essence” of plants obtained by distillation of the plant material or its concrete. Plant materials include flowers, grass, stems, seeds, leaves, roots, bark, fruits, tree moss and tree secretions. = اسانس روغنی: اسانس گیاهان كه با روش تقطیر مواد گیاهی یا كانكریت آنها به دست می آید. منظورمان از مواد گیاهی گلها، علفها، ساقه ها، بذرها، برگها، ریشه ها، تنه و میوه درختان است. همچنین خزه درختان و سایر ترشحات درختان همگی از مواد گیاهی محسوب می شوند كه می تواند تقطیر شود.

NEROLI OIL, Neroli essential oil is extracted from the fragrant blossoms of the bitter orange tree and has a beautiful aroma that appeals to men and women alike. In common with rose and jasmine, neroli oil is almost a complete fragrance in itself and forms the heart of one of the worlds most enduring perfumes, ‘Eau de Cologne’. = روغن نرولی: روغنی كه از شكوفه معطر پرتقال تلخ به دست می آید.

AROMATHERAPY, The use of volatile plant oils, including essential oils, for psychological and physical well-being. The therapeutic use of pure essential oils and herbs in body massage,which is described by proponents as “healing, beautifying and soothing” the body and mind.The history of aromatherapy stretches as far back as 6,000 years ago in ancient Egypt. It wasn’t until the 1920’s, however, when the term was actually coined by a French chemist, R.M. Gattefosse. = آروماتراپی، استفاده از روغن‌های گیاهی شامل اسانس‌های روغنی برای سلامت فیزیكی و فیزیولوژیكی. استفاده درمانی از اسانس‌های روغنی خالص و گیاهان در ماساژ بدن، شفابخش، زیباكننده و التیام‌بخش برای بدن و ذهن می‌باشد. تاریخچه آروماتراپی به 6 هزار سال پیش به مصر باستان برمی‌گردد. در سال 1920 این واژه توسط یك شیمیدان فرانسوی به نام گَته فوزه ابداع شد.

5- مصرف کننده = Consumer مصرف کننده
مصرف کنندگان 

consumer appeal = جذب مشتری 

consumer perception = درک مصرف کننده 

6- خزه بلوط = Oak Moss خزه بلوط، گلسنگ

MOSSY, The odor suggestive of the aromatic lichens, and mosses, primarily oak moss and tree moss; reminiscent of forest depths. = خزه ای: بویی كه شبیه مواد معطر لیتن ها، خزه ها مثل خزه بلوط است. یادآور اعماق جنگل.

7- کاتالوگ = Catalogue کاتالوگ 

8- کومارین = Coumarin کومارین

FOUGÈRE, The French word for “fern.” Fougère fragrances depend on aromatic chemicals to produce the fern-like notes that combine well with lavender, citrus and coumarin in fragrances for men. = فوژه: لغت فرانسوی فِرن یا سرخس. عطریات فوژه مواد شیمایی آروماتیك برای تولید نوت های سرخس مانند هستند كه از آمیزش لاوندر، سیتروس، كومارین به دست می آید.

COUMARIN, A chemical compound with a sweet, distinctive vanilla-like odor with grassy elements. Found naturally in some plants, it may also be produced synthetically. It is used by perfumers as a base note to add warmth and depth. = كومارین: ماده ای شیمیایی با رایحه شیرین و شبیه وانیل. از كومارین به عنوان نوت پایه در فرمولاسیون عطر اضافه می شود تا به آن گرما و عمق ببخشد.

9- شناسایی = Identification

10- دستگاهی = Instrumental دستگاهی، دستگاه وری

clinical-instrumental study = مطالعه بالینی-دستگاهی

11- لینالول = Linalool یکی از ترکیبات اصلی تشکیل دهنده اسانس روغنی لاوندر ، لینالول

12- بی اثر = Inert خنثی، بی خاصیت

inert gas = گاز بی اثر 

13- بویایی = Olfaction بویایی

14- پاچولی = Patchouli پاچولی، نعناع هندی

15- عطرساز = Perfumer عطرساز

perfumer’s palette = پالت عطرساز

BLEND, Harmonious mixture of perfumery ingredients. = به آمیزه همگنی از مواد عطری بلند می گویند

MUGUET, The French term for Lily of the Valley. One of the three most used florals in perfumery. = موگه یا لیلی دره یكی از سه نوت گُلی مهم در عطرسازی

MOUILLETTES, Strips of odorless white blotting paper, which the perfumer uses to evaluate a scent as it develops. = كاغذهای بلاتر كه برای ارزیابی رایحه یك عطر توسط عطار مورد استفاده قرار می گیرد.

AMBERGRIS, Lumps of oxidized fatty compounds, whose precursors were secreted and expelled by the Sperm Whale. Ambergris is commonly referred to as “amber” in perfumery. = آمبرگریس، توده‌هایی از تركیبات چرب اكسید شده كه پیش­سازهای آن توسط نهنگ عنبر ترشح شده و از بدن او خارج شده است. آمبرگریس را در عطرسازی به اختصار عنبر می‌گویند.

IONONES, One of the most valued synthetic perfume ingredients. They have a fresh, violet aroma and were first introduced into perfumery in 1936 in Violettes de Toulouse. = آیونونها: یكی از باارزش ترین مواد عطری سنتزی، رایحه تازه و گل بنفشه دارند. در سال 1936 به صنعت عطرسازی معرفی شدند.

DRY DOWN, The final phase of a fragrance – the character which appears several hours after application. Perfumers evaluate the base notes and the tenacity of the fragrance during this stage. = فاز انتهایی عطر ویژگی كه چند ساعت بعد از استفاده باقی می ماند.

ATTAR (OTTO), From the ancient Persian word “to smell sweet.” Attar or otto refers to essential oil obtained by distillation and, in particular, that of the Bulgarian rose, an extremely precious perfumery material. = عطار، از لغت فارسی رایحه شیرین می‌آید. عطّار یا عطو به اسانس روغنی گفته می‌شود كه با روش تقطیر به دست می‌آید مثل اسانس روزه بلغاری و مواد باارزش عطاری.

COUMARIN, A chemical compound with a sweet, distinctive vanilla-like odor with grassy elements. Found naturally in some plants, it may also be produced synthetically. It is used by perfumers as a base note to add warmth and depth. = كومارین: ماده ای شیمیایی با رایحه شیرین و شبیه وانیل. از كومارین به عنوان نوت پایه در فرمولاسیون عطر اضافه می شود تا به آن گرما و عمق ببخشد.

ALCOHOL, Denatured ethyl alcohol is added to a fragrance compound to serve as the carrier. It modifies the fragrance intensity and makes application to the skin easier. Concentration of alcohol to perfume oils varies from perfumer to perfumer. = الكل، اتیل الكل دناتوره به تركیب عطر اضافه می‌شود تا به عنوان حامل استفاده شود. الکل‌ها شدت عطر را اصلاح می‌کنند و استفاده از آن روی پوست را آسان‌تر می‌نمایند. غلظت الكل در عطر و نسبت آن به اسانس از عطّار به عطّار متفاوت است.

16- آمپول = Ampulla آمپول

17- مهندس = Engineer مهندس 

18- تقلبی = Fake

19- سنگین = Heavy سنگین

heavy makeup = آرایش غلیظ

heavy metals = فلزات سنگین
پودرهای آرایشی که به فرم فشرده و پرس شده عرضه می شوند. در مقابل پودرهای نرم

20- تشخیص = Diagnosis تشخیص

differential diagnosis = تشخیص افتراقی

مطلب فوق را در شبکه های اجتماعی زیر با دوستانتان به اشتراک بگذارید